Sierpień dla mnie jest niczym kulminacja lata. Minął już psotny i nieprzewidywalny czerwiec oraz lipiec z łubinami zaplątanymi w warkoczach. Sierpień jest zupełnie inny – powściągliwy i ułożony. Jakby zapraszał na pola i łąki, aby zebrać wszystkie dobrocie, które jego szaleni poprzednicy wyhodowali na przyszłe lecznicze napary, herbaty i wywary. Zioła i inne rośliny, które, być może, wcale nie przyszły Ci do głowy, wyrosły już i są gotowe do podzielenia się swoimi najlepszymi właściwościami leczniczymi.
Pierwszą rzeczą, na którą należy zwrócić uwagę w tym okresie, są kwitnące zioła, ponieważ to właśnie kwiaty zawierają wiele przydatnych substancji, witamin i minerałów. Oczywiście owoce wielu roślin również mają właściwości lecznicze. Najważniejsze to zebrać wszystko we właściwym czasie i przygotować do użytku. Zbierając rośliny zielne, pod żadnym pozorem nie wyrywaj ich razem z korzeniami, mogą Ci się jeszcze przydać w przyszłym roku.
Gdzie i jakich przydatnych ziół należy szukać w sierpniu-wrześniu, które ich części i jak należy je przygotować do użycia?
Kocanka piaskowa (Helichrysum arenarium)
Zbierane części i przygotowanie do użycia: Kwitnie od czerwca do września. Jeśli więc jeszcze nie zebrałeś kwiatów kocanki piaskowej, z pewnością nadrobisz zaległości. Kwiatostany tego zioła zbiera się w okresie kwitnienia, ale lepiej, aby nie były one jeszcze w pełni rozwinięte. Odetnij kwiaty wraz z łodygą i wysusz je w suszarce elektrycznej w temperaturze nie wyższej niż +40°C. Alternatywnie można suszyć je rozłożone w suchym, wentylowanym pomieszczeniu chronionym przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych. Nie jest to jedno z najpopularniejszych ziół, ale jest jednym z najbardziej użytecznych – herbata z kocanki piaskowej może być stosowana w leczeniu i zapobieganiu wielu chorób.
Gdzie szukać: Kocanka jest rośliną wieloletnią, rośnie na łąkach, obrzeżach lasów, nieużytkach i wydmach. Można ją również uprawiać w ogrodzie.
Kozłek lekarski (Valeriana officinalis)
Zbierane części i przygotowanie do użycia: Do użytku nadają się korzenie kozłka, zwanego także walerianą. Surowiec zbiera się po wykiełkowaniu nasion, w sierpniu-wrześniu. Jeśli w pobliżu rosną inne zioła, należy bardzo uważać, aby nie pomieszać ich podczas wykopywania korzeni. Po wykopaniu kłącza waleriany należy oczyścić je z ziemi, opłukać w zimnej wodzie i wysuszyć na powietrzu, pod dachem, na strychu lub w suszarce w temperaturze +35-40 °C. Suszone korzenie należy przechowywać w chłodnym, suchym miejscu w szczelnych pudełkach, słoikach lub papierowych torebkach. Upewnij się tylko, że Twój kot się nie dobierze do nich, ponieważ roślina ta działa na koty euforycznie i oszałamiająco.
Gdzie szukać: Kozłek rośnie na podmokłych łąkach, wzdłuż brzegów zbiorników wodnych i w lasach.
Chaber (Centaurea subgenus)
Zbierane części i przygotowanie do użycia: Potrzebne będą płatki tych piękności. Weź kosze na kwiaty, zbierz płatki ręcznie i rozłóż je na papierze w wentylowanym, ciemnym miejscu. Ważne jest, aby suszone płatki nie były narażone na bezpośrednie działanie promieni słonecznych i nie uległy spaleniu. Ponieważ białe (spalone) płatki chabrów są już bezużyteczne. Suszony surowiec, podobnie jak wszystkie inne surowce, powinien być przechowywany w szczelnym pojemniku lub woreczku z tkaniny przez okres nie dłuższy niż 2 lata. Herbatę chabrową, podobnie jak wiele innych herbat, można pić zimą w celu wzmocnienia odporności, np. na przeziębienia.
Gdzie szukać: Chaber to jednoroczna, czasem wieloletnia roślina zielna. Jest bardzo powszechnym chwastem w uprawach ozimych. Rośnie także na nieużytkach i poboczach dróg.
Oman wielki (Inula helenium)
Zbierane części i przygotowanie do użycia: Korzenie z kłączami można wykopywać od sierpnia do października. Korzenie należy umyć w zimnej wodzie, usunąć bardzo cienkie korzenie, pozostałe korzenie pociąć na kawałki o długości 5-10 cm i suszyć na zewnątrz przez 2-3 dni. Następnie wysuszyć w wentylowanym pomieszczeniu lub w suszarce w temperaturze +40°C. Gdy korzenie są kruche – materiał leczniczy jest gotowy do użycia – można przygotować bakteriobójczą herbatę z omanu.
Gdzie szukać: Roślina wieloletnia, uprawiana jako roślina ozdobna.
Nagietek lekarski (Calendula officinalis)
Zbierane części i przygotowanie do użycia: Kwiaty nagietka można zbierać w okresie ich kwitnienia od czerwca do jesieni. Podobnie jak wszystkie zioła, susz zebrane kwiaty w dobrze wentylowanym pomieszczeniu chronionym przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych lub w suszarce. Z przygotowanego surowca można przyrządzić zdrowotną herbatkę z nagietka lub leczniczą maść nagietkową.
Gdzie szukać: To jednoroczna, aromatyczna roślina ozdobna. Nagietek jest uprawiany w ogrodach przydomowych i na rabatach kwiatowych, często wysiewa się sam. Może rosnąć na poboczach dróg, a nawet w pryzmach kompostowych.
Głóg (Crataegus)
Zbierane części i przygotowanie do użycia: To wyjątkowo cenna roślina – herbata z głogu pomoże wzmocnić serce i cały organizm. Jeśli nie udało się zebrać i wysuszyć liści głogu w kwietniu lub na początku maja, z powodzeniem można to zrobić także i pod koniec lata. Oczywiście liście są najcenniejsze wiosną, ale zebrane później także przyniosą korzyść. Kwiaty głogu zbiera się w maju. Najlepiej jest zbierać kwiaty, które dopiero zaczynają się otwierać. Owoce głogu należy zbierać, gdy dojrzeją – przeważnie w sierpniu lub wrześniu. Wszystkie zebrane części rośliny należy wysuszyć w suszarce lub w dobrze wentylowanym pomieszczeniu.
Gdzie szukać: Głóg jest uprawiany w ogrodach, w stanie dzikim rośnie na łąkach, w lasach i na poboczach dróg.
Piołun (Artemisia absinthium)
Zbierane części i przygotowanie do użycia: Piołun wytwarza bladożółte, kuliste kwiaty od lipca do sierpnia. Jeśli więc nie zebrałeś jego kwiatów do tej pory, możesz jeszcze zdążyć. Rozłóż zebrane kwiaty w dobrze wentylowanym pomieszczeniu, w cieniu, aby słońce nie przypaliło kwiatów i wysusz je.
Gdzie szukać: Rośnie na nieużytkach i bardzo ubogiej glebie. Ostatnio, wraz ze wzrostem popularności, coraz częściej uprawia się go w ogrodach jako roślinę ozdobną. Herbata z piołunu jest stosowana w przypadku wielu chorób – niszczy wszystko, co sprawia, że organizm starzeje się i choruje.
Koper (Anethum)
Zbierane części i przygotowanie do użycia: Ta roślina, która z pewnością już znasz, jest przede wszystkim używana jako zioło przyprawowe, ale czy wiesz, że świeże liście i nasiona kopru są wykorzystywane do celów leczniczych? Koper kwitnie od lipca do września, a nasiona dojrzewają w kwiatostanach od sierpnia do października. Nie przegap okazji, aby je zebrać i wysuszyć. Będziesz mieć wspaniałą herbatę koperkową!
Gdzie szukać: Koper jest uprawiany jako zioło w prawie każdym ogrodzie.
Borówka brusznica (Vaccinium vitis-idaea)
Zbierane części i przygotowanie do użycia: Te piękne jagody dojrzewają od sierpnia do września. Zbieraj tylko te, które są jasnoczerwone. Możesz wysuszyć lub zamrozić te jagody. Liście borówki brusznicy są również cenne. Można je zbierać wczesną wiosną przed kwitnieniem lub pod koniec września po zebraniu jagód. Liście borówki brusznicy należy suszyć w suchym miejscu, w piekarniku lub w suszarce w temperaturze około +35°C. Herbatę z borówek można przygotować zarówno z jagód, jak i liści – to prawdziwa bomba z antyoksydantami.
Gdzie szukać: Borówki lubią suche lasy sosnowe lub wysokie torfowiska.
Bez czarny (Sambucus nigra)
Zbierane części i przygotowanie do użycia: W maju-czerwcu możesz już zbierać kwiaty czarnego bzu. Z kolei owoce czarnego bzu dojrzewają dopiero w sierpniu-wrześniu. Po ich zebraniu należy dać im nieco powiędnąć, a następnie wysuszyć w temperaturze +60-65°C. Herbata z owoców czarnego bzu będzie szczególnie przydatna w zimnych porach roku w leczeniu zakaźnych chorób układu oddechowego. Można również łatwo przygotować nalewkę z czarnego bzu na różne przeziębienia.
Gdzie szukać: Czarny bez jest pospolitym krzewem. Występuje głównie na polach, w lasach, w obrębie nieużytków oraz na obrzeżach dróg, bez czarny jest hodowany także z powodzeniem w ogródkach jako drzewo dekoracyjne.
Malina (Rubus)
Zbierane części i przygotowanie do użycia: Maliny można zbierać w lipcu-sierpniu, a liście w czerwcu-wrześniu. Najlepszy jest pogodny, słoneczny poranek po obeschnięciu rosy. Do herbaty można dodać suszone gałązki z kwiatami i liśćmi. Substancja lecznicza malin jest suszona, a owoce można także mrozić. Chociaż herbata malinowa sama w sobie jest pyszna do picia na co dzień, to najczęściej kojarzy się ją z zimowymi przeziębieniami.
Gdzie szukać: Uprawne odmiany malin można hodować w domu. Jeśli masz jednak taką możliwość, zawsze zbieraj leśne maliny. Mają one zupełnie inny zapach i smak, a ich właściwości lecznicze są uważane za silniejsze.
Wierzbówka kiprzyca (Chamaenerion angustifolium)
Zbierane części i przygotowanie do użycia: Uważa się, że najlepiej zbierać wierzbówkę przed Nocą Świętojańską – kiedy dopiero zaczyna kwitnąć – ale wielu zielarzy zbiera ją aż do września. Rozłóż zebrane liście i kwiaty cienką warstwą w ciepłym miejscu (z dala od słońca) i pozostaw je na 12 godzin, aby podwiędły. Liście można następnie zmiażdżyć wałkiem do ciasta lub ręcznie. Powstałą mieszaninę wlej do ceramicznego lub szklanego pojemnika, dociśnij, przykryj pokrywką i umieść w ciepłym, ciemnym miejscu w temperaturze +22-26°C na około 36 godzin. Następnie susz w piekarniku w minimalnej temperaturze przez godzinę lub w elektrycznej suszarce w temperaturze +55-60 °C. Efektem końcowym jest doskonała fermentowana herbata z wierzbówki.
Gdzie szukać: Ta roślina lecznicza rośnie w lasach i na porębach.
Rokitnik (Hippophae)
Zbierane części i przygotowanie do użycia: Jako surowiec leczniczy zbiera się owoce rokitnika. Dojrzewają one we wrześniu-październiku, ale z powodzeniem mogą pozostać na gałęziach aż do wiosny. Rokitnik można zbierać już wczesną jesienią, ale jagody są słodsze po pierwszych przymrozkach. Po zebraniu owoce należy wysuszyć najpierw w cieniu na zewnątrz, a następnie w suszarce. Suszone owoce przechowuj w płóciennych torebkach. Herbata z rokitnika jest kolejnym lekarstwem na przeziębienia.
Gdzie szukać: Jest to wieloletni krzew uprawiany jako roślina ozdobna na żywopłoty, do wzmacniania terenów piaszczystych lub nasypów.
Skrzyp (Equisetum)
Zbierane części i przygotowanie do użycia: Przez całe lato i wczesną jesienią można zbierać cienkie łodygi skrzypu. Wysychają one bardzo szybko w cieniu, na strychu lub w suszarce w temperaturze +40-50°C.
Gdzie szukać: Skrzyp polny można znaleźć na wilgotnych, ciężkich glebach, w pobliżu źródeł, w lasach lub na łąkach.
Pokrzywa (Urtica)
Zbierane części i przygotowanie do użycia: Na zimę można suszyć zarówno korzenie jak i nadziemne części pokrzywy. Korzenie można zbierać w maju, zanim soki zaczną dojrzewać, lub we wrześniu, gdy pokrzywa jest w pełnym rozkwicie. Kwiaty, liście i pędy pokrzywy można zbierać przez cały okres kwitnienia od początku czerwca do połowy sierpnia. Po ścięciu łodyg należy pozostawić je do wyschnięcia na 3-5 godzin. Po tym czasie przestaną parzyć skórę, a liście i kwiaty będzie można pociąć i wysuszyć. Z przygotowanego surowca możesz zrobić zdrową herbatę z pokrzywy.
Gdzie szukać: Jak powszechny jest to chwast, przekonali się na własnej skórze chyba wszyscy ogrodnicy – rośnie we wszystkich ogrodach i na podwórkach.
Słowo od autora
Nie przestanę powtarzać, że natura ma wszystko, czego potrzebujemy, abyśmy byli syci i zdrowi. Wystarczy tylko włożyć trochę wysiłku – sprawdzić, co gdzie rośnie i do czego można to wykorzystać. W przyrodzie nie ma ani jednej rośliny, która rośnie bez powodu. Wszystkie mają jakieś przeznaczenie. Musimy tylko poświęcić trochę czasu, aby poznać te rośliny. Oczywiście tutaj, jak wszędzie indziej, obowiązuje zasada „Ostrożność jest miarą bezpieczeństwa”, ponieważ, jeśli ich nie znasz – rośliny mogą być zarówno użyteczne, jak i trujące.