Istnieje wiele przesądów, wierzeń i legend na temat ropuch. Pomimo faktu, że ropuchy zabijają szkodniki ogrodowe, w naszej kulturze powszechnie kojarzono je z siłami zła. Wierzono, że ropuchy wysysają mleko krów w nocy, czarownice zamieniały się w ropuchy, a jeśli ropucha spadła na śpiącą osobę, mówiono, że może wywołać u niej chorobę, a nawet odebrać jej życie.
W przeszłości prognozowano pogodę na podstawie zachowania ropuch. Na przykład uważano, że aktywność ropuchy, rechotanie, przewiduje rychłe nadejście deszczu.
Sprawdźmy więc, czym tak naprawdę jest ta ropucha i czy rzeczywiście jest powiązana z siłami ciemności. A może jest odwrotnie – to przydatny pomocnik dla człowieka?
Cechy ropuchy
Ropuchy (Bufonidae) należą do rodziny płazów z rzędu bezogonowych. Występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Ropuchy można znaleźć na całym świecie, a ich rozmiary wahają się od 2 do 25 cm długości. Płazy te mają brodawkowatą skórę, szeroki tułów i krótkie kończyny. Większość ropuch nie ma zębów. Są aktywne wieczorem i w nocy, a w ciągu dnia ukrywają się w jamach, norach, pod kamieniami i w ziemi. Wiele gatunków ropuch żyje na lądzie, niektóre na drzewach, a rozmnażają się w wodzie. Ropuchy żywią się dżdżownicami, pająkami i owadami, więc są przydatnymi gośćmi w ogrodzie lub sadzie, ponieważ niszczą wiele szkodników.
W Polsce występują trzy gatunki ropuch: ropucha szara, ropucha zielona i ropucha paskówka.
Ropucha szara
Ropucha szara, zwana też ropuchą zwyczajną (Bufo bufo) jest najpospolitszym gatunkiem ropuchy w Polsce. Samiec ropuchy szarej osiąga 9 cm, a samica 15 cm długości. Jak wskazuje nazwa gatunku, wierzch ciała ropuchy jest szary, z delikatnymi ciemniejszymi plamami. Spód ciała jest białawy. Skóra jest brodawkowata. Oczy ropuchy szarej są czerwono-żółte lub w kolorze miedzi.
Ropucha szara żyje w lasach, na obrzeżach bagien, w pobliżu jezior, na łąkach, w ogrodach i piaskowniach. Rozmnaża się w stojącej, dobrze nagrzewającej się, płytkiej wodzie. Zimuje na lądzie.
Ropucha zielona
Ropucha zielona (Bufo viridis) to stosunkowo pospolity gatunek w Polsce. Samiec ropuchy zielonej dorasta do 8,5 cm długości, a samica do 10,5 cm. Płazy te mają łuszczącą się skórę i jasnoszarą górną część ciała z brązowo-zielonymi plamami. Ich brzuch jest białawy i cętkowany.
Ropuchy zielone żyją w ogrodach, sadach, parkach i na polach. Lubią bardziej suche miejsca. Ropucha zielona hibernuje w głębokich jamach, pod kamieniami lub fundamentami budynków, w piwnicach. Pod koniec października zaczyna szukać kryjówki na sen zimowy. Skrzek składa przeważnie w maju lub czerwcu – wybiera w tym celu płytkie, nagrzane zbiorniki wodne.
Głównymi zagrożeniami dla ropuch zielonych są brak miejsc na składanie skrzeku i zanieczyszczenie środowiska, zarybianie zbiorników wodnych, a także stosowanie pestycydów i herbicydów w rolnictwie oraz niszczenie szlaków migracyjnych.
Ropucha paskówka
Ropucha paskówka (Bufo calamita) występuje rzadziej, głównie na obszarach nizinnych. Tak jak i pozostałe ropuchy jest objęta w naszym kraju ścisłą ochroną. Długość ciała tej ropuchy wynosi 6-7 cm. Ma zielonkawo-brązową górną część ciała i biały lub jasnożółty pasek biegnący wzdłuż grzbietu. Skóra jest stosunkowo gładka, z niewielką ilością brodawek, z zielonkawo-brązowymi i brązowawymi plamami z czarnymi obwódkami po bokach i na grzbiecie. Brzuch ropuch paskówek jest blady i pokryty małymi ciemnymi plamkami.
Wybiera tereny o lekkich glebach, łąki, pola uprawne, wydmy, żwirownie, obrzeża lasów i sady. Jest bardziej zwinna niż inne gatunki i potrafi szybko biegać. Główne zagrożenia dla ropuchy trzcinowej to utrata odpowiednich siedlisk, osuszanie i zanieczyszczenie siedlisk.
Ropucha i żaba – jak je rozróżnić
Na pierwszy rzut oka żaba i ropucha wyglądają dość podobnie. Obie sprawnie likwidują szkodniki w ogrodzie. Żaby i ropuchy są głównymi zjadaczami ślimaków nagich, na które ostatnio skarży się coraz więcej ogrodników. Są to jednak różne zwierzęta i można je łatwo odróżnić na podstawie kilku cech.
- Przede wszystkim żaby są aktywne w ciągu dnia, podczas gdy ropuchy wychodzą ze swoich siedlisk wieczorem, po zmroku.
- Żaby spędzają większość czasu w wodzie, a ropuchy na lądzie.
- Ropuchy są nieco większe od żab.
- W przeciwieństwie do żaby, ropucha ma lekko obniżoną, skierowaną w dół głowę.
- Żaby mają wilgotną i gładką skórę, podczas gdy ropuchy mają szorstką, brodawkowatą i suchą skórę.
- Najłatwiejszym sposobem na rozróżnienie tych płazów jest spojrzenie na ich sposób poruszania się: żaby na lądzie skaczą, a ropuchy chodzą.
Korzyści z ropuch w ogrodzie
Ropuchy są niezawodnymi sprzymierzeńcami ogrodników w walce ze szkodnikami. Żywią się ślimakami i różnymi owadami, działając w ten sposób jako strażnicy i uzdrowiciele roślin ogrodowych. Zabijają stonkę ziemniaczaną i jej larwy, bielinka kapustnika, turkucie podjadki, mrówki, komary i szarańczowate. Ropuchy mogą zabić około 8 g różnych szkodników dziennie. W ten sposób ropuchy mają znaczący wkład w ochronę upraw.
W ogrodach częściej spotykane są ropuchy szare, czasem pojawiają się też ropuchy zielone. Ponieważ ropuchy rozmnażają się w wodzie, nie mogą żyć zbyt daleko od niej. Dlatego też częściej można je znaleźć w gospodarstwach znajdujących się w pobliżu zbiorników wodnych.
Jad ropuchy – najbardziej niebezpieczny dla Twoich zwierząt domowych
Wszyscy słyszeliśmy o toksyczności ropuch i wytwarzanych z nich naparach leczniczych, którym czasami przypisuje się nawet magiczne moce. W przeszłości ropuchy były wykorzystywane do leczenia ludzi i zwierząt. Do celów leczniczych używano żywych lub suszonych mielonych ropuch, nalewek, wódek na ropuchach, krwi ropuchy. Z pomocą ropuchy próbowano pokonać różne choroby: szkarlatynę, anginę, brodawki, alkoholizm, raka.
Ropucha rzeczywiście ma jad. Jest on produkowany w dwóch dużych gruczołach przyusznych. Jad jest uwalniany, gdy ropucha jest pod wpływem stresu i się broni.
Jad ropuchy nie jest szczególnie niebezpieczny dla ludzi, choćby dlatego, że ropucha musiałaby zostać polizana lub zjedzona, aby doszło do poważniejszego zatrucia. Nie należy jednak dotykać ropuchy, ponieważ wytwarzany przez nią jad może powodować podrażnienia skóry. Jad może bardziej podrażniać błony śluzowe (np. oczy). Po dotknięciu ropuchy pamiętaj, aby dobrze umyć ręce. Jad ropuchy może mieć poważne konsekwencje, jeśli dostanie się do żołądka, dlatego nie zaleca się stosowania różnych naparów i leków na bazie ropuchy do samodzielnego leczenia.
Jad ropuchy jest bardziej niebezpieczny dla naszych zwierząt domowych – kotów i psów – ponieważ mogą one próbować polizać albo ugryźć ropuchę. Jad ropuchy podrażnia jamę ustną zwierzęcia, powoduje ślinienie się i ból. Poważniejsze przypadki mogą wystąpić, gdy zatrute zwierzę traci orientację, zatacza się, dziwnie się zachowuje, zmienia się tętno i ma drgawki.
Zwalczanie ropuch nie jest zalecane – istnieją naturalne sposoby odstraszania tych zwierząt
Ropuchy niosą duże korzyści dla ogrodu i sadu, więc ich eliminacja nie jest zalecana. Nie ma potrzeby martwić się zbyt dużą liczbą tych płazów w ogrodzie. Na ropuchy polują zwierzęta drapieżne – wydry, kuny, węże, fretki, ograniczając w ten sposób ich populację. Ponadto ropuchy często mają określone terytorium, na którym szukają pożywienia, i nie będą wchodzić na teren innej ropuchy. Ropuchy nie szkodzą ludziom ani uprawom, poza tym, jak wspomniano powyżej, nie jest łatwo zatruć się ich jadem. Jedyną możliwą wadą ropuch odwiedzających gospodarstwo jest to, że mogą wykopać wiele dziur na działce, aby ukryć się przed upałem.
Jeśli jednak ropuchy powodują dyskomfort w ogrodzie, istnieją sposoby na wyeliminowanie tych płazów. Jeśli masz drób, to zlikwiduje on ropuchy w ogrodzie. Kolejną ważną rzeczą jest niestwarzanie ropuchom dogodnych warunków do życia: oczyść działkę z desek, stosów liści i innych podobnych rzeczy, które mogą służyć ropuchom jako siedlisko czy miejsce do ukrycia się przed słońcem. W tym samym celu należy krótko przyciąć trawę.
Unikaj stosowania preparatów chemicznych. Naturalne środki mogą pomóc odstraszyć niechciane ropuchy. Ulubione miejsca ropuch należy spryskać mocnym roztworem kawy lub kwasku cytrynowego i posypać solą. Ropuchy są wrażliwe na te produkty i będą unikać miejsc nimi spryskanych.
Źródła:
https://www.vle.lt
https://www.raudonojiknyga.lt
http://www.glis.lt
Jasionis S. Gamtinis daržas: Odkryjmy na nowo smak naturalnych warzyw! Wilno, 2015.
Zdjęcia poglądowe © Canva.