Pomidory są obecnie jednym z najpopularniejszych warzyw i trudno nam wyobrazić sobie bez nich nasz stół. Wymagają one odpowiedniej pielęgnacji – ochrony przed mrozem, regularnego podlewania i nawożenia. Ten trud się opłaca – możemy cieszyć się soczystymi, słodkimi, wygrzanymi w słońcu owocami pomidorów świeżo wyhodowanych we własnym ogrodzie.
Siew i kiełkowanie pomidorów
Pomidory w Polsce są uprawiane w gruncie lub w szklarniach. W naszym klimacie pomidory wysiewane bezpośrednio do gruntu mogą nie dojrzeć na czas. Dlatego rośliny pomidorów muszą być najpierw uprawiane w pomieszczeniach, a następnie sadzone w szklarni lub, gdy minie zagrożenie mrozem, w ogrodzie. Najlepszy czas na wysiew pomidorów to marzec. Nasiona zaczynają kiełkować po 4-7 dniach.
Po 10-15 dniach sadzonki zaczynają wytwarzać prawdziwe liście. Po pojawieniu się liści siewki są pikowane w odległości 10 × 10 cm, nieco głębiej niż rosły. Sadzonki są zwykle gotowe do sadzenia w polu lub szklarni w ciągu 50-60 dni. Siewki nadają się do uprawy w doniczkach torfowych, polietylenowych i innych. Najbardziej odpowiednia dla nich mieszanka gleby jest luźna, przepuszczalna dla wody i dobrze zatrzymująca wilgoć.
Dobrze wyhodowane sadzonki pomidorów są niskie (20-30 cm wysokości), mają mocną i grubą łodygę, 7-8 dużych ciemnych liści i rozwinięte pierwsze pąki.
Jak wybrać stanowisko na pomidory
Miejsce na sadzenie pomidorów. Pomidory są warzywami światłolubnymi i ciepłolubnymi. Sadzi się je w słonecznym miejscu, osłoniętym od zimnych północnych i północno-wschodnich wiatrów.
Pomidory najlepiej uprawiać po roślinach nawożonych obornikiem, np. po kapuście, ogórkach. Pomidory nie powinny być uprawiane w miejscu, w którym wcześniej rosły ziemniaki, ponieważ oba warzywa cierpią na te same choroby, które mogą być przenoszone przez glebę. Zaleca się sadzenie pomidorów w tym samym miejscu nie wcześniej niż po 2-3 latach.
Ziemia pod pomidory. Pod pomidory odpowiednia jest gleba lekka, żyzna, łatwo nagrzewająca się, lekko kwaśna (pH 6,0-5,6).
Uprawa pomidorów w gruncie
Pomidory należy sadzić po przymrozkach, ponieważ sadzonki są bardzo wrażliwe na mróz. Po zakwitnięciu bzów, w drugiej połowie maja, można je sadzić na niewielkim obszarze, który jest łatwo chroniony przed mrozem. Odważniej i w większej ilości można je sadzić w pierwszej połowie czerwca, kiedy zaczynają kwitnąć róże i żyto.
Przed sadzeniem pomidorów glebę należy wyrównać, spulchnić i wykopać grządki. Zaleca się natychmiastowe palikowanie sadzonek. Na sadzenie wybierz mglisty, pochmurny dzień lub wieczór. Wykop dołki po południowej stronie wbitych palików. Jeśli gleba jest sucha, a pogoda jest sucha, przed sadzeniem wlej co najmniej 1 litr wody do dołka. Sadzonki pomidorów przenosi się z doniczek do dołków z całą ziemią, aby zminimalizować uszkodzenia korzeni. Po posadzeniu sadzonki należy obficie podlać.
W przypadku sadzenia przed deszczem lub w czasie deszczu, sadzonki pomidorów należy natychmiast przywiązać do palików. Jeśli pogoda jest sucha w momencie sadzenia, sadzonki są przywiązywane, gdy tylko podrosną.
Zdarza się, że po posadzeniu pomidorów na zewnątrz przychodzą mrozy. W takim przypadku pomidory przykrywa się wieczorem papierem lub workami. Osłony pozostawia się do południa następnego dnia, ponieważ promienie słoneczne są bardzo niebezpieczne dla sadzonek po przymrozkach.
Uprawa pomidorów w szklarni
Pomidory w szklarni dojrzeją szybciej niż na grządkach na zewnątrz.
Ziemia pod pomidory. Zgodnie z płodozmianem zaleca się uprawę pomidorów w szklarni rok po ogórkach. Jesienią glebę należy przekopać. Jeśli trzeba poprawić właściwości gleby, wiosną należy wmieszać trociny, torf i korę drzew. Dodaje się również nawozy mineralne.
Jak wspomniano powyżej, sadzonki pomidorów sadzi się 50-60 dni po wykiełkowaniu. Dwa do trzech dni przed sadzeniem należy usunąć 2-3 dolne liście kiełków, pozostawiając tylko końce łodyg o długości około 1,5-2 cm. Zmniejsza to ryzyko różnych chorób i umożliwia lepszą cyrkulację powietrza wokół krzaka.
Sadzonki pomidorów sadzi się w nieogrzewanych szklarniach z dodatkowym przykryciem w pierwszej połowie maja, a w zimnych szklarniach bez dodatkowego przykrycia w drugiej połowie maja. Temperatura gleby na głębokości 20 cm musi wynosić co najmniej 13°C, a temperatura powietrza co najmniej 20°C.
Odmiany karłowe pomidorów sadzi się w odległości 35-40 cm od siebie w szachownicę. Odmiany samokończące sadzi się w odległości 20 cm od siebie. Odmiany wysokie również sadzi się w szachownicę, w odstępach 55-60 cm między sadzonkami.
Sadzonki pomidorów sadzi się w dołkach o głębokości około 15 cm. Następnie podlewa się dołek wodą i umieszcza sadzonkę z całą ziemią wokół korzeni. Jeśli sadzonki były uprawiane w doniczkach torfowych, sadzonki sadzi się w ziemi z doniczkami.
Pielęgnacja pomidorów
Temperatura i wilgotność powietrza. Optymalna temperatura dla pomidorów przed owocowaniem wynosi 18-24 °C w ciągu dnia i 15-17 °C w nocy oraz odpowiednio 20-24 °C i 17-19 °C w okresie owocowania. Najkorzystniejsza wilgotność powietrza wynosi 60-70%. Najlepsza temperatura gleby dla pomidorów wynosi 16-18 °C. Temperatura musi wynosić co najmniej 15 °C i nie więcej niż 30 °C, aby zapewnić zapylenie kwiatów pomidora. Ponadto kwiaty nie zostaną zapylone, jeśli wilgotność jest zbyt wysoka (90%).
Podlewanie pomidorów. Pomidory nie lubią zbyt dużej wilgotności, ale gleba, na której rosną, musi być regularnie nawadniana. Nierównomierne, nieregularne podlewanie źle wpływa na dojrzewanie pomidorów. Rośliny podlewa się słabym strumieniem niezbyt zimnej (ok. 20°C) wody, uważając, aby nie wypłukiwać ziemi z korzeni i nie zamoczyć liści. Aby zmniejszyć wilgotność, dobrze jest wietrzyć szklarnię po podlaniu i rano.
Nawożenie pomidorów. Podrośnięte sadzonki pomidorów należy nawozić roztworem wieloskładnikowego nawozu 2-3 razy co 10-12 dni. Gdy pierwsze owoce zaczną dojrzewać, należy zasilać krzaki pomidorów co 10-14 dni płynnym nawozem bogatym w potas. W sklepach można również znaleźć nawozy specjalnie przygotowane pod pomidory.
Przycinanie. Pomidory wypuszczają pędy boczne (wilki) z rozgałęzień liści od łodygi. W naszym klimacie, aby doczekać się zbiorów w trakcie sezonu, nie należy pozostawiać zbyt wielu pędów na krzaku. Możliwe jest pozostawienie 2-3 pędów na krzaku i tylko jednego, jeśli chcesz zebrać plony wcześnie. Pędy boczne należy usuwać, gdy tylko się pojawią.
Pielęgnacja pomidorów w polu. Powierzchnię gleby pod uprawę pomidorów należy spulchniać każdorazowo po bardziej obfitym deszczu, gdy na powierzchni utworzy się skorupa. Usuwanie chwastów. Krzewy pomidorów można ściółkować, pozwoli to dłużej utrzymać wilgoć w glebie i ochroni pomidory przed chwastami. Do ściółkowania użyj kompostu lub dobrze zgniłego obornika jako ściółki, pozostawiając przestrzeń wokół podstawy łodygi, aby zapobiec jej gniciu.
Pielęgnacja pomidorów w szklarni. Regularnie wietrz szklarnię, aby umożliwić owadom zapylającym dotarcie do kwiatów pomidora. Gdy kwiat jest w pełni otwarty, można go lekko postukać lub potrząsnąć, aby ułatwić zapylenie rośliny. W tym celu można również spryskać kwiaty pomidora wodą.
Zbiór i przechowywanie pomidorów
Wcześniejsze odmiany pomidorów zaczynają dojrzewać w lipcu, późniejsze odmiany na przełomie lipca i sierpnia, a najpóźniejsze – na przełomie sierpnia i września. Tak więc, sadząc odmiany o różnej wczesności, można cieszyć się świeżymi pomidorami przez większą część lata. Po rozpoczęciu dojrzewania owoców należy co kilka dni sprawdzać krzewy pomidorów i zbierać dojrzałe owoce.
Pomidory można zbierać dojrzałe lub niedojrzałe. Dojrzałe pomidory można przechowywać przez około tydzień po zerwaniu. Można je również przechowywać w lodówce, ale nie należy tego robić zbyt długo, ponieważ z czasem tracą swój smak. Zerwane niedojrzałe pomidory potrzebują tygodnia lub więcej, aby dojrzeć i zachować swój smak i słodycz. Zielone pomidory również dojrzewają po zerwaniu, ale są mniej smaczne. Pomidory należy zbierać z krzaków po raz ostatni, zanim temperatura powietrza spadnie poniżej 8°C w nocy. Niższe temperatury zwiększają ryzyko wystąpienia różnych chorób pomidorów.
Do dojrzewania lub przechowywania nadają się większe, zdrowe owoce pomidora, zbierane razem z szypułką (ogonkiem). Zaleca się, aby dojrzewały w przykrytych kartonowych pudełkach. Do środka pudełka można włożyć 3-4 dojrzałe pomidory, wydzielają one etylen – substancję, która sprzyja szybszemu dojrzewaniu. Banan umieszczony w pudełku również przyspieszy dojrzewanie pomidorów.
Aby jak najdłużej przechować nieprzetworzone pomidory, należy trzymać je w chłodnym miejscu – na przeszklonym balkonie, w piwnicy lub w innym miejscu. Przechowywane pomidory należy od czasu do czasu przeglądać, a owoce, które zaczęły gnić, należy natychmiast wyrzucić.
Rozmnażanie pomidorów i zbieranie nasion
Pomidory są uprawiane na nasiona w taki sam sposób, jak na żywność. Wybierane są najlepsze, najzdrowsze dojrzałe owoce pomidora. Jeśli lato jest zimne i deszczowe, a na krzaku jest niewiele dojrzałych owoców, na nasiona zbierane są niedojrzałe owoce, które dojrzewają w ciepłym, suchym pomieszczeniu.
Owoce są przechowywane w ciepłym pomieszczeniu, aż zmiękną. Gdy pomidory są w pełni dojrzałe i miękkie, przecina się je na pół w poprzek, a nasiona wyskrobuje z miąższu kciukiem do szklanego lub emaliowanego pojemnika. Do usuniętych nasion dodaje się wodę i poddaje fermentacji w temperaturze pokojowej przez 1-2 dni. Gdy fermentująca masa zacznie oddzielać się od nasion, a płyn zacznie się klarować, nasiona należy umyć. Nie trzeba trzymać ich dłużej w wodzie, ponieważ mogą kiełkować. Nasiona trzeba przepłukać na sicie czystą wodą i wysuszyć, rozkładając je cienką warstwą na deseczce, szkle lub płótnie w dobrze wentylowanym pomieszczeniu. Wysuszone nasiona pomidorów przechowuje się w workach w suchym pomieszczeniu. Zachowują zdolność kiełkowania przez 4-6 lat a nawet i dłużej.
Właściwości zdrowotne pomidorów
Pomidory są spożywane w postaci świeżej, gotowanej, smażonej, marynowanej, w sosach i sokach. Jest to bardzo cenne warzywo, bogate w niezbędne substancje, takie jak błonnik, pektyny, karoten, witaminy C, E, B, kwas foliowy i przeciwutleniacze. Substancje te pomagają utrzymać odporność organizmu i przywrócić mu siłę. Spożywanie pomidorów zmniejsza ryzyko chorób serca związanych z nadwagą i poprawia pracę układu trawiennego. Substancje zawarte w pomidorach stymulują skórę do produkcji kolagenu, który jest niezbędny do odnowy skóry i zachowania młodości.
Regularne spożywanie pomidorów zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób onkologicznych. Badania wykazały, że pigment likopen, który barwi pomidory na czerwono, pomarańczowo lub żółto, ma właściwości przeciwnowotworowe. Likopen pomaga również chronić skórę przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym i ma właściwości przeciwzapalne. Co ciekawe, obróbka termiczna pomidorów i innych produktów zawierających likopen nie zmniejsza jego ilości. Korzyści płynące ze spożywania soku pomidorowego są również oczywiste: zaledwie jedna szklanka soku pomidorowego zapewnia połowę dziennego zapotrzebowania na witaminy A i C.
Korzyści płynące ze spożywania pomidorów dla ludzkiego organizmu są zatem znaczące. Delektując się ich pysznym i letnim smakiem, poprawiamy zdrowie i jednocześnie wzmacniamy organizm.
Wykorzystane źródła:
https://www.rhs.org.uk
https://floristics.info
https://www.vle.lt
Svetika P., Baranauskienė M., Kmitas A. ir kt. Daržininkystė. Autorzy: Svetika P., Palaima K. Wilno, 1995
Zdjęcia poglądowe © Canva.