Niecierpki to kwiaty niewymagające pielęgnacji, więc warto przyjrzeć się im bliżej. Są łatwe w uprawie i pielęgnacji, poradzi sobie z tym nawet początkujący ogrodnik. Niecierpki są łatwo dostępne w polskich sklepach w szerokiej gamie gatunków i odmian, a dzięki uniwersalności ich uprawy przypadną do gustu każdemu ogrodnikowi.
Niecierpek (Impatiens) to roślina jednoroczna lub bylina o mięsistej prosto wzniesionej lub płożącej łodydze, gładkich lub ząbkowanych liściach i pięknych, wyrazistych kwiatach. Przy ogonku liściowym często mają dwa gruczołki. Kwiaty, w zależności od gatunku, są albo nieregularnie rurkowate z „hełmem”, albo mogą być pojedynczymi kwiatami z płatkami lub skupione w kwiatostan przypominający wiechę. Kolor kwiatów jest różowy, czerwony, biały, fioletowy, a u dzikich gatunków żółtawy. Owocem jest pękająca torebka nasienna. Kiedy nasiona dojrzewają, torebka, szczególnie przy suchej pogodzie, eksploduje przy najmniejszym dotknięciu (stąd nazwa powiązana z niecierpliwością), wyrzucając nasiona. Niektóre gatunki są roślinami ozdobnymi i są powszechnie uprawiane na rabatach kwiatowych, cmentarzach i w pomieszczeniach.
Gatunki niecierpków uprawiane w Polsce
Na świecie istnieje około 1000 gatunków niecierpków, pochodzących z Afryki, Eurazji i Nowej Gwinei. W Polsce oprócz niecierpków drobnokwiatowych i pospolitych, które rosną naturalnie w lasach, na rabatach kwiatowych lub w domu uprawia się także inne gatunki:
Niecierpek balsamina
Niecierpek balsamina (Impatiens balsamina) jest częściej uprawiany jako roślina ozdobna. Kolorowe kwiaty o nieregularnych kształtach są osadzone w kątach liści pojedynczo lub po dwa a liście są lancetowate i głęboko ząbkowane na brzegach. Gatunek ten został poważnie „zdziesiątkowany” przez epidemię mączniaka rzekomego, obecnie selekcjonowane są bardziej odporne gatunki.
Niecierpek Waleriana
Niecierpek Waleriana (Impatiens walleriana) to najpopularniejszy gatunek, od którego pochodzi większość odmian. Niecierpek Waleriana może kwitnąć przez cały sezon i wytwarza obfite piękne, duże kwiaty. Istnieją również formy niecierpków o pełnych kwiatach, które przypominają kwiaty róży. Ten gatunek różni się od niecierpka balsaminy, gruczołowatego i gatunków dzikich tym, że kwiaty są raczej regularne, liście bardziej okrągłe i tworzą krzaczastą koronę.
Niecierpek gruczołowaty
Niecierpek gruczołowaty (Impatiens glandulifera) to bardzo wysoka roślina, osiągająca 2-3 metry wysokości, o charakterystycznych kwiatach w kształcie lejka lub hełmu. Niecierpek gruczołowaty jest podobny z wyglądu do niecierpka balsaminy, ale kwiaty niecierpka gruczołowatego znajdują się na szczycie rośliny i można je również odróżnić po wysokości i miejscach występowania. Roślina jest miododajna. Jest uprawiana w gospodarstwach domowych, ale łatwo naturalizuje się w środowisku naturalnym, co czyni ją gatunkiem inwazyjnym.
Niecierpek nowogwinejski
Niecierpek nowogwinejski (Impatiens hawkeri) w przeciwieństwie do innych gatunków niecierpków jest bardziej odporny na bezpośrednie działanie promieni słonecznych. Pod względem kształtu kwiatu i struktury rośliny jest podobny do niecierpka Waleriana, ale jest generalnie wyższy i ma większe, i bardziej jaskrawe kwiaty niż jego krewni. Jego liście są również dość piękne i mogą być ciemnozielone, fioletowe, a nawet brązowe.
Hodowla niecierpków
Niecierpki są bylinami, ale najczęściej są uprawiane jako jednoroczne przez jeden sezon. Są to kwiaty ciepłolubne i nie są w stanie przetrwać zimy na zewnątrz, ale kompensują to kwitnieniem przez cały sezon wegetacyjny – od wczesnego lata do pierwszych przymrozków. Kwiaty te są warte uprawy, a jakich warunków potrzebują do uprawy?
Stanowisko. Niecierpki rosną w półcieniu lub pełnym cieniu. Są wrażliwe na upały i bezpośrednie działanie promieni słonecznych, ponieważ słabe liście szybko więdną, ulegają poparzeniu, a nawet opadają. Potrzebują miejsca nieco osłoniętego od wiatru. Można je uprawiać w wiszących koszach, doniczkach, skrzynkach balkonowych i na rabatach. Dobrze rosną w ogrodach, parkach, wzdłuż chodników. Doniczki z posadzonymi niecierpkami można trzymać na werandzie, tarasie, balkonie, w pokoju.
Gleba. Gleba powinna być dobrze przepuszczalna, ale wilgotna, próchniczna i żyzna. Najlepiej rośnie w glebie o pH od 5,5 do 6,3, ale także w glebie obojętnej lub lekko zasadowej.
Sadzenie niecierpków
Sadzenie w gruncie. Sadzonki niecierpków sadzi się na zewnątrz dopiero po ustąpieniu niebezpieczeństwa przymrozków i gdy temperatura gleby wynosi około 15°C, tj. późną wiosną/wczesnym latem. Przed sadzeniem w gruncie sadzonki niecierpków powinny być aklimatyzowane przez co najmniej tydzień – należy je wynosić na zewnątrz na zewnątrz na kilka godzin dziennie w ciągu dnia i ponowne wnosić do pomieszczenia na noc.
Nie można zapominać o właściwości niecierpków – im bliżej siebie lub innych roślin rosną, tym są wyższe, dlatego należy wybrać dla nich odpowiednie miejsce. Ozdobne niecierpki mogą osiągać wysokość od 15 do 75 cm, dlatego należy sadzić je w odległości 5-10 cm od siebie na rabatach, jeśli pożądane są wyższe rośliny, lub 20-30 cm od siebie, jeśli pożądane są niższe. Po posadzeniu należy obficie podlać.
Sadzenie w doniczce. Doniczki lub wiszące kosze, w których będą rosły niecierpki, powinny być dwa razy większe od kwiatów. Doniczki muszą mieć otwór drenażowy w dnie i być wypełnione luźną, próchniczną glebą. Można je uprawiać w połączeniu z innymi kwiatami.
Sadzenie na cmentarzu. Niecierpki są dobrym i częstym wyborem do nasadzeń na cmentarzach. Rośliny te długo „służą” na grobach: zwykle otrzymują wystarczającą ilość wody deszczowej, cmentarz ma wystarczająco dużo cienia, aby niecierpki mogły rosnąć i kwitnąć przez długi czas. Na grobach najczęściej sadzi się sadzonki kupowane w specjalistycznych sklepach. Sadzi się je, wykopując dołek w ziemi grobu, o głębokości i szerokości nie mniejszej niż bryła korzeniowa kwiatu. Niecierpki wyjmuje się z doniczki, sadzi w dołku, korzenie delikatnie przysypuje się ziemią i obficie podlewa.
Pielęgnacja niecierpków
Podlewanie. Niecierpki potrzebują dużo wody i powinny być regularnie podlewane. Brak wilgoci łatwo zauważyć, bo liście tracą elastyczność i zaczynają więdnąć, jednak po podlaniu rośliny wszystko wraca do normy. W przypadku niecierpków uprawianych w wiszących doniczkach glebę można wzbogacić materią organiczną lub ściółką, która dłużej zatrzyma wilgoć. Podczas podlewania należy uważać, żeby nie lać wody na liście.
Nawożenie. Niecierpki będą często kwitnąć, jeśli będą regularnie nawożone. Aby roślina dobrze rosła, podczas przesadzania do gruntu, doniczki lub wiszącego kosza należy ją nawieźć kompostem lub granulowanym nawozem o spowolnionym uwalnianiu. Latem niecierpki nawozi się płynnym nawozem co dwa tygodnie. Ważne jest, aby nawóz był przeznaczony dla roślin kwitnących i miał niższą zawartość azotu, co będzie sprzyjać kwitnieniu, a nie wzrostowi liści.
Przycinanie. W razie potrzeby niecierpki można przyciąć. Może być to konieczne, jeśli rośliny przerosły doniczki, w których rosną. Chociaż zwiędłe i uschnięte kwiaty odpadają naturalnie, można je zerwać, aby zachować schludny wygląd rośliny. Przycinanie może pobudzić roślinę do obfitszego kwitnienia – skrócenie wydłużonych gałęzi łodygi zachęca do rozgałęziania się i wzrostu nowych pąków.
Rozmnażanie niecierpków
Niecierpki rozmnaża się przez sadzonki. Sadzonki przygotowuje się w kwietniu-październiku. Aby „wyprodukować” sadzonki, zaleca się przycinanie niecierpków zimujących w pomieszczeniu wczesną wiosną. Zachęca to roślinę do wypuszczania nowych pędów, które są wykorzystywane do produkcji sadzonek. Odetnij pędy boczne o długości około 10 cm i zanurz je w szklance wody. Gdy sadzonki się ukorzenią, przesadź się je do pojedynczych doniczek.
Niecierpki można także wyhodować z nasion. Niecierpki wysiewa się w marcu w szklarni z luźną glebą. Po wysianiu nasiona należy przykryć cienką warstwą ziemi. Doniczkę należy przykryć folią w celu zatrzymania wilgoci i podlewać zraszaczem, jeśli wilgoć jest niewystarczająca. Nasiona kiełkują w ciągu 2-3 tygodni w jasnym i ciepłym pomieszczeniu, a siewki są następnie pikowane po 3-4 tygodniach. Później uprawia się je w doniczkach do czasu przesadzenia na stałe miejsce.
Choroby i szkodniki niecierpków
Choroby atakują niecierpki w zbyt wilgotnych warunkach, przy nadmiernym podlewaniu lub gdy rośliny rosną zbyt blisko siebie, są one wtedy podatne na szarą pleśń i mączniaka prawdziwego.
Najczęstszymi szkodnikami atakującymi gałązki są przędziorki, mszyce i ślimaki.
Źródła:
https://www.vle.lt/straipsnis/sprige/
https://www.almanac.com/plant/impatiens
https://www.allaboutgardening.com/impatiens/
https://www.gardeningknowhow.com/ornamental/flowers/impatiens/growing-impatiens-flowers.htm
Zdjęcia poglądowe © Canva.