Modrzew (Larix) to rodzaj drzew z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Drzewa te występują w strefie umiarkowanej i subarktycznej półkuli północnej – w Alpach, Tatrach, zachodnich Karpatach, północno-wschodniej europejskiej części Rosji, północnej Azji (Syberii i rosyjskim Dalekim Wschodzie), Tybecie, Mongolii, Chinach, Japonii i północnej części kontynentu północnoamerykańskiego.
Pień modrzewia jest mocny, prosty i może osiągać do 1 m średnicy. Może dorastać do 40-50 m wysokości i rośnie dość szybko. Każdego roku przyrasta do 50 cm lub więcej. Kora modrzewia jest szarobrązowa, łuszcząca się, z wiekiem pęka i grubieje. Jego gałęzie rosną pod kątem prostym do pnia i wyginają się ku górze. Korona jest ażurowa, piramidalna, z wiekiem zaokrąglona, z dwoma rodzajami pędów: długopędami i krótkopędami.
System korzeniowy modrzewia jest bardzo silny, z rozgałęziającymi się gałęziami. Drzewo łatwo dostosowuje się do gleby i rośnie głęboko i szeroko.
Modrzew jest rośliną jednopienną. Wygląd szyszek jest zróżnicowany: szyszki żeńskie mają do 3 cm długości. Są czerwone, różowe lub zielone z zaokrąglonymi łuskami. Męskie szyszki są żółto-zielone. Modrzewie kwitną dość wczesną wiosną. Szyszki są jasnozielone, spłaszczone, miękkie i krótkie.
Podobnie jak drzewa liściaste, modrzewie żółkną jesienią i zrzucają igły w miarę ochładzania się pogody. Zimą na gałęziach pozostają małe, zaokrąglone szyszki. Zmniejsza to zużycie energii w zimnych porach roku i pozwala roślinie rosnąć w surowszym klimacie niż inne drzewa. Ponadto coroczne odnawianie igieł zwiększa odporność na ogień i szkodniki.
Modrzew został wpisany do Księgi Rekordów Guinnessa jako najbardziej odporne na mróz drzewo, wytrzymujące temperatury nawet do -65°C. Podobnie jak inne drzewa iglaste, może żyć średnio około 400-500 lat.
Odmiany modrzewi
Istnieje ponad 20 odmian tych drzew. Większość z nich jest bardzo podobna pod względem wyglądu, a w warunkach naturalnych może powstać wiele hybryd, które mogą odróżnić tylko specjaliści. 4 najpopularniejsze odmiany to: modrzew europejski, syberyjski, dahurski i japoński.
- Modrzew europejski ma szeroką piramidalną koronę i zwisające gałęzie. Kora tego modrzewia jest brązowa z pęknięciami. Igły są jasnozielone z lekko niebieskawym odcieniem. Modrzew europejski może dorastać do 50 m i żyć 500 lat lub dłużej. Nie jest wymagający co do gleby, ale nie toleruje stojącej wilgoci. Dzięki głębokiemu systemowi korzeniowemu jest odporny na wiatry, lubi słońce, toleruje suszę i mróz. Najpopularniejszym gatunkiem tej odmiany w Polsce jest modrzew płaczący. Jest to małe drzewo o wysokości około 2 m, z koroną o średnicy 0,5-0,7 m i gęstymi gałęziami zwisającymi do ziemi. Wysokość modrzewia zależy od wysokości szczepu. Igły są jasnozielone. Podobnie jak inne modrzewie, modrzew ten rośnie dość szybko. Jest odporny na mróz. Może być sadzony pojedynczo na małych, otwartych placach i w ogrodach, a także przy zbiornikach wodnych lub w rzędach wzdłuż ścieżek.
- Modrzew syberyjski ma wąską, piramidalną koronę i rzadkie, wzniesione gałęzie. Jego kora jest gruba i pofałdowana. Igły są jasnozielone z niebieskawym odcieniem. Drzewa te osiągają wysokość do 30-35 m. Są światłolubne, tolerują nadmierne podlewanie i lubią lekką glebę. Średnia długość życia modrzewia syberyjskiego wynosi 400 lat.
- Modrzew dahurski osiąga wysokość 30-35 m, jego korona jest piramidalna, kora jasnobrązowa lub czerwonawa z głębokimi bruzdami. Igły są w kolorze soczystej zieleni. Modrzew ten jest bardzo słoneczny, dobrze znosi zimno i suszę oraz może rosnąć na terenach podmokłych. Żyje do 350-400 lat.
- Modrzew japoński (Larix kaempferi) osiąga wysokość 30 m i ma bardzo piękną, ażurową, stożkowatą koronę. Igły są zebrane w krótkie pęczki i, w przeciwieństwie do innych odmian, mają do 5 cm długości. Kora jest czerwonawa, a gałęzie spiralnie poskręcane. Ta, w porównaniu do innych, karłowa odmiana jest popularna w kształtowaniu krajobrazu ze względu na interesującą formę.
Sadzenie i pielęgnacja modrzewi
Ponieważ drzewa te mają silny i szybko rozwijający się system korzeniowy, niełatwo przyjmują przesadzanie. Sadzonki można kupić u sprzedawców roślin ozdobnych. Ważne jest, aby przed zakupem upewnić się, że korona drzewa jest nienaruszona i że roślina nie wykazuje oznak zarażenia pasożytami.
- Dwuletnie i starsze modrzewie powinny być przesadzane z masywną bryłą korzeniową. Jeśli drzewo rosło w donicy, zaleca się jej rozcięcie i ostrożne wyjęcie rośliny.
- Bardzo ważną cechą modrzewia jest symbioza jego korzeni z grzybami (mikoryza). Grzyby pomagają korzeniom pobierać z gleby wodę i minerały, głównie fosfor, a także przenoszą materię organiczną do korzeni. Dlatego podczas sadzenia młodych drzew warto przenieść część gleby spod dojrzałych modrzewi.
- Drzewa te nie tolerują kwaśnej gleby, stojącej wody i zacienionych obszarów.
- Dobrym czasem na sadzenie jest stosunkowo wczesna wiosna lub jesień. Dołek do sadzenia powinien być dwukrotnie większy od bryły korzeniowej. Należy dodać 20 cm warstwę drenażową (drobne kamyki, pokruszone cegły, żwir), a następnie przenieść drzewo. Po umieszczeniu modrzewia w dołku należy ustawić położenie pnia.
- Puste przestrzenie należy wypełnić mieszanką gleby i nawozu, podlać i lekko zagęścić, unikając pustych przestrzeni wokół korzeni. Podczas sadzenia zaleca się dodanie do gleby wieloskładnikowego nawozu zawierającego azot, fosfor i potas.
- Drzewo należy umieścić w dołku tak, aby szyjka korzeniowa znajdowała się na poziomie gruntu. Pozostawienie szyjki w glebie może spowodować gnicie pnia, a następnie śmierć rośliny.
- Po posadzeniu modrzew należy obficie podlać, glebę zagęścić, delikatnie spulchnić bez uszkadzania korzeni i ściółkować.
- Dalsza pielęgnacja modrzewia wcale nie jest skomplikowana – wystarczy podlewać, spulchniać, ściółkować i przycinać.
- W suche lata dojrzałe drzewo potrzebuje 15 litrów wody dwa razy w tygodniu.
- Do 5. roku życia gleba wokół modrzewia musi być spulchniana, a chwasty, które pozbawiają roślinę składników odżywczych, usuwane. Drzewa należy ściółkować trocinami lub torfem w warstwie 5-7 cm. Gdy drzewo dojrzeje, nie wymaga już tak uważnej pielęgnacji.
- Modrzewie należy przycinać oszczędnie wczesną wiosną, zanim otworzą się pąki. Jedno przycinanie w roku w zupełności wystarczy. Przycinanie może nadać drzewu kulisty lub owalny kształt. Później modrzew należy regularnie formować.
Rozmnażanie modrzewi
W naturze roślina rozmnaża się za pomocą małych, skrzydlatych nasion. Nasiona te trafiają do gleby i kiełkują. Aby rozmnożyć modrzew z nasion w domu, należy wykonać kilka kroków:
- Zebrane szyszki należy umieścić w woreczku i położyć na kaloryferze. Po 2-3 dniach łuski rozchylają się, a nasiona można wytrząsnąć.
- Przed wysiewem nasiona trzeba poddawać stratyfikacji na zimno przez 30 dni w temperaturze nie wyższej niż +5°C. Wcześniej namoczyć nasiona w zimnej wodzie przez jeden dzień, a następnie umieścić w worku z piaskiem.
- Nasiona wysiewa się do doniczek zawierających torf i piasek i dokładnie podlewa.
- Po 2 latach sadzonki przesadza się na stałe miejsce, uważając, aby nie uszkodzić ich korzeni.
Odmiany karłowate można rozmnażać, przykrywając końce gałęzi ziemią i zwilżając je. Po 3-4 miesiącach pędy wypuszczą korzenie i można je przesadzić do doniczek.
Choroby i szkodniki modrzewi
Modrzewie są podatne na choroby grzybowe. Najczęstsze choroby to:
- Rdza (Melampsoridium betulinum) uszkadza igły, powodując ich żółknięcie i odpadanie.
- Opadzina modrzewia (Meria laricis) powoduje brązowe plamy na końcach igieł, a następnie czerwonawo-brązowe igły, które zwijają się i obumierają.
- Choroby grzybicze (Hypodermella laricis i Mycosphaerella laricina) powodują żółknięcie i ciemnienie igieł. Patogen pokrywa igły małymi żółtymi i brązowymi poduszeczkami, powodując masowe opadanie igieł.
- Zgnilizna korzeni powoduje osłabienie i wysychanie drzew.
Owady zagrażające modrzewiom: błonkówki, stonkowate, jedwabniki, sówkowate, kornik modrzewiowiec, ochojnik świerkowo-modrzewiowy, mrówki i około 300 innych szkodników. Ponadto bardzo szkodliwe dla drzew są porosty.
Aby zapobiec infekcjom grzybiczym, modrzew traktuje się cieczą bordoską i fungicydami. W walce z owadami rozpyla się środki owadobójcze.
W celach profilaktycznych ważne jest monitorowanie stanu modrzewia, usuwanie martwych gałęzi, spulchnianie i ściółkowanie.
Korzyści z modrzewi
Drewno modrzewiowe charakteryzuje się wytrzymałością, odpornością na wilgoć i gnicie, niską przewodnością cieplną, dobrą odpornością na szkodniki. Ze względu na wysoką zawartość żywicy drewno modrzewiowe ma żywotność ponad 100 lat, ustępując pod tym względem jedynie dębowi.
Gęstość drewna modrzewiowego jest również dość wysoka. Jest ono wykorzystywane m.in. w budownictwie i do produkcji mebli. Drewno modrzewiowe dobrze się poleruje, ma ono tez piękne czerwono-brązowe naturalne usłojenie. Właściwości modrzewia są wykorzystywane w produkcji tarcicy, takiej jak belki, deski, boazeria i okładziny. Używa się go do produkcji podłóg, framug drzwiowych i okiennych, słupów fundamentowych, a nawet statków. Drewno jest również wykorzystywane jako surowiec do produkcji celulozy, a żywica służy do produkcji terpentyny, kalafonii i kamfory.
Modrzew – ozdoba ogrodu
Modrzew doskonale sprawdza się w kształtowaniu krajobrazu: przepuszcza przez swoje igły światło do innych roślin, a jego gałęzie można łatwo kształtować. W Japonii drzewo to jest popularne jako bonsai.
Modrzewie płaczące wyglądają bardzo efektownie wokół małych zbiorników wodnych. Niektóre gatunki mogą być sadzone jako żywopłoty. Takie drzewo świetnie wyglądałoby w alpinarium lub na rabacie z karłowatymi iglakami. Można je harmonijnie łączyć z rododendronami, azaliami lub tujami.
Zdjęcia poglądowe © Canva.