Na początku lata często widzimy na polach lub przy drogach kwitnące na niebiesko rośliny –to właśnie łubin. Kiedy łubin kwitnie, ekolodzy szczególnie zachęcają nas do zbierania go ile się tylko da. Dlaczego ludzie zbierają łubin? Jakie są właściwości łubinu i dlaczego stanowi on zagrożenie dla bioróżnorodności? Łubiny są rzeczywiście wspaniałymi roślinami, ale trzeba wiedzieć, jak je uprawiać i które gatunki wybrać. Przeczytaj, co sprawia, że rośliny te są wyjątkowe i w jaki sposób mogą być przydatne lub wręcz przeciwnie – szkodliwe.
Łubiny to jednoroczne lub wieloletnie rośliny z rodziny bobowatych. Pochodzą z Ameryki Północnej. Motylkowate kwiaty są zebrane w długie grona, kielich jest dwuwargowy. Liście są dłoniaste, złożone z 5–15 listków Owoce stanowią drewniejące strąki z licznymi nasionami w kształcie grochu. Łubin ma palowy system korzeniowy z licznymi korzeniami bocznymi więc wnika głęboko w glebę. Rośnie w lekkiej glebie.
W Polsce uprawia się parę gatunków łubinu, niektóre z nich rosną naturalnie.
Łubin biały
Łubin biały (Lupinus albus) to roślina jednoroczna dorastająca do 2 metrów wysokości, z dużym kwiatostanem i mnóstwem dużych liści. Kwiaty są białe z lekko szarym, niebieskawym odcieniem. Ma duże strąki, które produkują duże „fasole”. Jest szeroko uprawiany w regionie Morza Śródziemnego, gdzie jest używany do potraw i przekąsek. Gatunek ten ma bardzo długi okres wegetacji (do 150 dni), dlatego nie zaleca się jego upraw na paszę w północnej Polsce oraz na Pogórzu.
Łubin żółty
Łubin żółty (Lupinus luteus) to jednoroczna, nisko rosnąca (30-70 cm) roślina z prostą, wzniesioną łodygą i mnóstwem liści, co sprawia, że wygląda bardziej jak krzew. Kwiaty są żółte i przyjemnie pachnące. Łubin żółty jest uprawiany jako pasza dla zwierząt gospodarskich i ptaków. Rośnie lepiej na glebach piaszczystych niż inne gatunki łubinu. Częściej występuje w regionie Morza Śródziemnego, gdzie z ziaren łubinu przyrządza się marynowane przekąski.
Łubin wąskolistny
Łubin wąskolistny (Lupinus angustifolius) jest podobny do łubinu trwałego, ale jego liście są dłoniaste o 5-9 równowąskich listkach. Łodyga jest lekko rozgałęziona, co ułatwia odróżnienie go od łubinu trwałego. Roślina ta jest lekko trująca, ale istnieją odmiany hodowlane o znacznie mniejszej ilości alkaloidów. Jest uprawiana na paszę i nawóz zielony.
Łubin trwały
Łubin trwały (Lupinus polyphyllus) to bardzo pospolita roślina wieloletnia, która osiąga wysokość 70-150 cm. Wytwarza niebieskie kwiaty od czerwca do lipca. Czasami spotyka się również biało kwitnącą formę łubinu wielkolistnego. Kwiatostan może osiągnąć wysokość 15-60 cm. Dawniej był wysiewany na polach, obecnie jest często zdziczały.
Uprawa łubinu
Łubin można również uprawiać na własnych rabatach. Sklepy ogrodnicze oferują szeroką gamę odmian łubinu o bogatej kolorystyce oraz różnych rozmiarach i kształtach kwiatostanów. Aby wybrać swój ulubiony łubin, należy zwrócić uwagę na to, czy oferowane łubiny są jednoroczne czy wieloletnie. Jeśli chcesz cieszyć się łubinami przez kilka lat, powinieneś wybrać odmiany wieloletnie, podczas gdy jednoroczne wystarczą na jeden sezon.
Łubin do wzrostu potrzebuje słonecznego stanowiska. Łubin potrzebuje odpowiedniej przestrzeni, uprawia się go na glebie lekkiej, przepuszczalnej, o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym. W fazie wzrostu i suszy potrzebuje regularnego nawadniania, później wystarczy podlewanie raz na tydzień. Warto przycinać łubiny, gdy liście zwiędną lub zbrązowieją, ale generalnie rośliny te nie wymagają dużej pielęgnacji.
Rozmnażanie łubinu
Łubin można rozmnażać na kilka sposobów:
- Wysiew z nasion. Wysiew wiosną (koniec marca – początek kwietnia) lub późną jesienią przed pierwszymi przymrozkami. Zaleca się moczenie nasion w wodzie przez 24 godziny. Wysiewa się je w dołkach o głębokości 2-3 cm. Nasiona kiełkują długo (około 10-14 dni), a roślina zakwita po 8 do 10 tygodniach od siewu lub posadzenia.
- Żywe sadzonki. Wiosną/wczesnym latem odcina się miękkie i giętkie wierzchołki młodych pędów, które łatwo się ukorzeniają. Sadzonki są uprawiane w ciepłych szklarniach do czasu ich ukorzenienia.
- Możliwe jest rozmnażanie przez podział krzewu. Stara roślina mateczna jest wykopywana, a jej krzew dzielony na kilka części. Każda część musi mieć pączek bliżej korzenia. Taki krzew sadzi się w glebie.
Łubin – na nawóz i paszę
Największa masa łubinu jest uprawiana w celu nawożenia gleby. Łubin jest uprawiany na nawóz zielony, uzupełniający gleby w materię organiczną i azot. Unikalna zdolność wiązania azotu z powietrza i niskie wymagania glebowe sprawiają, że łubin jest jedną z najbardziej atrakcyjnych roślin do rekultywacji zdegradowanych gleb. Pod koniec sezonu wegetacyjnego łubin jest rozdrabniany i wprowadzany do gleby. Następują procesy kompostowania i rozkładu, dzięki czemu w glebie są stopniowo rozprowadzane azot i inne substancje wzbogacające glebę.
Zarówno część zielna, jak i nasiona łubinu zawierają wysoki poziom białka (około 35-53%) i tłuszczu (około 6-12%). Łubin jest bogaty w łatwo fermentujące węglowodany i ma niską zawartość skrobi, dzięki czemu doskonale sprawdza się jako pasza dla trzody i drobiu.
Łubin jako pożywienie i źródło korzyści zdrowotnych
Bogate w białko nasiona są stosowane w dietach wegańskich i wegetariańskich, jako substytut produktów mlecznych, mięsa, jaj lub jako roślina strączkowa. Chociaż tylko 4% ziaren łubinu na świecie jest wykorzystywanych w diecie ludzi (większość w produkcji pasz dla zwierząt), zainteresowanie nim szybko rośnie.
Inną pośrednią korzyścią żywieniową dla ludzi jest wykorzystanie łubinu do produkcji miodu. Łubin jest bardzo atrakcyjny dla pszczół, więc ule zbudowane w pobliżu pól łubinu będą idealne do pozyskiwania miodu produkowanego przez pszczoły.
Badania naukowe wykazały korzyści zdrowotne wynikające ze spożywania nasion łubinu, takie jak obniżenie ciśnienia krwi, pozytywna kontrola glikemii (cukrzyca typu 2), utrata masy ciała, uczucie sytości i obniżenie poziomu lipidów we krwi. Takie badania są wciąż bardzo nowe, ale perspektywy na szersze zastosowanie nasion łubinu w żywności są bardzo obiecujące.
Łubin ozdobny
Ze względu na swój charakterystyczny kwiatostan i stosunkowo długi okres kwitnienia do 4 tygodni, łubin jest uprawiany jako roślina ozdobna na rabatach kwiatowych. Opracowano odmiany, które charakteryzują się różnorodnością kolorów (czerwony, różowy, fioletowy, żółtawy) i gęstością kwiatów. Łubiny ozdobne świetnie prezentują się w naturalistycznych ogrodach, tworząc piękne zarośla łubinowe, a nawet rosnąc w doniczkach.
Lupinoza – choroba wywoływana przez łubin u zwierząt gospodarskich
Choć chwalimy łubiny, mają one także pewne negatywne cechy. Łubiny cierpiące na pewną chorobę grzybową są zanieczyszczone mykotoksyną wytwarzaną przez grzyba Phomopsis leptostromiformis. Zwierzęta hodowlane, które jedzą łubin zanieczyszczony tymi toksynami, zapadają na chorobę zwaną lupinozą. Choroba ta atakuje wątrobę, nerki, trzustkę, węzły chłonne wątrobowe i powoduje zmiany w żwaczu. Choroba jest często śmiertelna. Głównymi objawami choroby są utrata masy ciała, ospałość, depresja, miopatia i zmniejszona produkcja.
Nasiona łubinu mogą powodować alergie
Podobnie jak większość produktów alergizujących, nasiona łubinu mogą powodować reakcje alergiczne o różnym nasileniu. Na największe ryzyko są narażone osoby uczulone na orzeszki ziemne, ponieważ rośliny te należą do tej samej rodziny. Reakcje te mogą być poważne i zagrażać życiu. Dobrą wiadomością jest to, że u większości osób nasiona łubinu nie wywołują żadnych reakcji.
Łubin trwały – roślina inwazyjna
Łubin trwały w niektórych regionach jest uznawany za roślinę inwazyjną. Gdy osiągnie dojrzałość, przejmuje siedliska rodzimych roślin, osiedla się tam i rozprzestrzenia dalej. Różnorodność biologiczna roślin i zwierząt stopniowo maleje, powodując poważne szkody i zubożenie przyrody. Roślina ta nie ma wymagań co do gleby rośnie w miejscach mało pielęgnowanych (pod lasami, w pasach przydrożnych), jest odporna na niekorzystne warunki klimatyczne, a jej nasiona zawierają trujące substancje, których nikt nie spożywa, dlatego łubin rozprzestrzenia się. .
Choroby i szkodniki łubinu
Podobnie jak większość roślin, łubin ma również swoich wrogów. Atakują go choroby takie jak fuzarioza, antraknoza, mączniak rzekomy i mączniak prawdziwy. Owady atakujące łubin obejmują śmietkę glebową, mszycę lucernowo-grochodrzewową i ślimaki.
Źródła:
https://www.vle.lt/straipsnis/lubinai/
http://www.vatzum.lt/uploads/documents/26._lubinu_aprasai_2021_m._.pdf
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8777979/
https://www.fda.gov/food/food-additives-petitions/lupin-and-allergenicity-frequently-asked-questions
https://en.wikipedia.org/wiki/Lupin_bean
https://nmvrvi.lt/fomopsinai-lubinuose/
https://www.rhs.org.uk/plants/lupins/growing-guide
Zdjęcia poglądowe © Canva.