Kompostowanie to najlepszy sposób na uzyskanie naturalnego nawozu dla roślin, pomaga także w efektywnym wykorzystaniu odpadów z kuchni i ogrodu – posłużą Ci do tego kompostowniki.
Odpady biodegradowalne stanowią około 70% naszych śmieci. Jeśli trafią one na pryzmę kompostową, możemy posegregować nawet 95% odpadów pozostałych po oddzieleniu resztek jedzenia. Kompost jest źródłem naturalnego, darmowego nawozu, który możemy zastosować w naszym ogrodzie lub ziemi doniczkowej.
Jak wybrać (lub zrobić) kompostownik
Kompostownik można kupić lub wykonać samodzielnie.
Pierwszą opcją jest zakup gotowego kompostownika ogrodowego w sklepie. Szczególnie nadaje się do małych ogrodów z małą ilością odpadów biodegradowalnych. Zazwyczaj stosuje się plastikowe kompostowniki. Wystarczy wybrać odpowiedni rozmiar lub wybrać od razu kilka kompostowników.
Inną opcją jest drewniany kompostownik. Drewnianą skrzynię o ażurowej konstrukcji można wykonać samodzielnie z desek lub impregnowanych belek ułożonych w taki sposób, aby umożliwić dostęp powietrza do warstw kompostu. Zacznij od wkopania czterech narożników w ziemię, a następnie przybij na przemian poziome deski. Pomiędzy deskami należy pozostawić wąskie szczeliny, aby zapewnić odpowiednią wentylację, która jest niezbędna do tworzenia kompostu.
Trzecią opcją jest pryzma kompostowa. Jest to najprostszy sposób kompostowania, polegający na układaniu warstw materiałów biodegradowalnych. Metoda ta jest szczególnie odpowiednia w przypadku posiadania większej działki i dużej ilości organicznych odpadów ogrodowych. Wystarczy wyznaczyć miejsce na działce i składować tam odpady organiczne.
Jakich warunków wymaga kompostowanie
Aby kompostowanie przebiegało prawidłowo, zawartość wilgoci musi wynosić około 40-70% (optymalnie 50-60%). Podczas kompostowania pryzma kompostowa naturalnie wysycha i należy ją okresowo nawilżać, po prostu podlewając ją wodą.
Kompostowanie wymaga powietrza. Przy dobrej cyrkulacji powietrza materiał gnije (jeśli jest jednocześnie wilgotny), a produkt ma śluzowatą konsystencję i nieprzyjemny zapach, spowodowany związkami chemicznymi powstającymi w procesie gnicia.
Aby zapewnić kompostowi odpowiednią zawartość tlenu, zaleca się prowadzenie procesu w pojemniku kompostowym o ażurowych ścianach, a wszystkie materiały powinny być przerzucane podczas procesu kompostowania. Warto również zwrócić uwagę na proporcje różnych rodzajów odpadów – materiały o zwartej strukturze (trawa) powinny być mieszane z materiałami o strukturze przepuszczającej powietrze (drobne gałęzie, kora).
Ważne jest również, aby wziąć pod uwagę czas. Produkcja kompostu w warunkach naturalnych wymaga czasu (zwykle od kilku do kilkunastu miesięcy). Oznaką tego procesu jest wzrost temperatury pryzmy kompostowej (ogrzewanie powinno podnieść temperaturę wewnątrz pryzmy do około 50-60 °C), co sprzyja niszczeniu patogenów i chwastów. Tempo wzrostu temperatury zależy nie tylko od właściwości odpadów, ale także od wielkości pryzmy czy warunków pogodowych. W końcowym etapie produkcji kompostu (na etapie dojrzewania) intensywność zachodzących procesów zmniejsza się i temperatura pryzmy kompostowej spada do temperatury otoczenia.
W warunkach przemysłowych, gdy proces jest sterowany komputerowo (kontrola temperatury, wilgotności i zawartości tlenu), czas kompostowania można znacznie skrócić. Faza intensywnego kompostowania, kiedy temperatura kompostu znacznie wzrasta, może trwać zaledwie kilkanaście dni. Kolejne tygodnie to czas dojrzewania materiału.
Gdzie założyć kompostownik
Kącik do kompostowania najlepiej założyć między wiosną a jesienią, gdy temperatury są dodatnie. Miejsce kompostowania powinno być osłonięte od wiatru i zacienione. Wybrane miejsce powinno być na lekkim wzniesieniu aby woda deszczowa nie zalewała mocno tworzącego się kompostu. Dobrym rozwiązaniem jest umieszczenie kompostownika w pobliżu krzewów i roślin kwitnących, których zapachy mogą stanowić naturalną barierę dla zapachów wytwarzanych przez rozkład materii organicznej.
Co można dać na kompost
Większość odpadów kuchennych i ogrodowych, takich jak odpady owocowe i warzywne, resztki warzyw, pokruszone skorupki jaj, fusy z kawy i herbaty, ścięte części żywopłotów, ziemia z doniczek i skrzynek, kwiaty, liście, ścinki trawy, części nadziemne chwastów, niezadrukowany papier (papier śniadaniowy, serwetki, karton itp.), słoma i siano. Papier i tektura nie powinny zawierać barwników syntetycznych.
Do pryzmy kompostowej nie należy wrzucać mięsnych odpadów kuchennych i kości, zarażonych roślin ogrodowych, śmieci ani odpadów z odkurzacza.
Od czego zacząć kompostowanie w pryzmie
Budowę pryzmy kompostowej należy rozpocząć od ułożenia warstwy połamanych gałęzi (o grubości 1-5 cm), zaczynając od najgrubszych. W ten sposób powstanie tak zwana warstwa drenażowa. Jest to również rodzaj systemu wentylacyjnego, bez którego niemożliwe jest tworzenie się kompostu.
Po ułożeniu gałęzi rozłóż warstwę materiału, który wchłonie wodę, wypłukującą minerały z górnych warstw. Można do tego użyć ziemi ogrodowej, torfu, słomy lub starego, częściowo już rozłożonego kompostu. Na wierzchu umieszczamy odpady biodegradowalne, przysypane ziemią ogrodową lub drobno pokruszoną gliną. Dobrym pomysłem jest również dodanie na początek gotowego kompostu.
Gdy pryzma osiągnie wysokość około 120 cm (ale nie więcej niż 1,5-2 m), należy przykryć ją ziemią lub słomą. Kompostownik należy regularnie podlewać wodą lub, jak robią to niektórzy, roślinnym roztworem z pokrzywy, rumianku i krwawnika. Ważne jest również przerzucanie kompostu (mniej więcej raz na miesiąc lub dwa miesiące), ponieważ przyspiesza to proces rozkładu. Przykryj pryzmę kompostu materiałem izolacyjnym na zimę, aby pomóc materiałowi jeszcze bardziej się rozłożyć.
Stosunek węgla do azotu w kompostowaniu
Dobry nawóz uzyskuje się, gdy podczas kompostowania zachowany zostanie właściwy stosunek węgla i azotu, tj. 25:1 lub 30:1 (tj. 25 części węgla na 1 część azotu). Przeważająca zawartość węgla powoduje wolniejszy rozkład odpadów roślinnych. Z kolei zbyt duża ilość azotu osłabia stabilność próchnicy. Bogate w węgiel są na przykład słoma, suche liście drzew, tektura, papier, pył drzewny i inne odpady drzewne. Najwięcej azotu jest w zielonej biomasie (świeżej lub wysuszonej), np. sianie, skoszonej trawie, oborniku zwierząt roślinożernych (krów, koni, owiec), resztkach owoców i warzyw, wodorostach itp.
Przygotowując kompost, tak naprawdę nie trzeba obliczać dokładnych proporcji węgla i azotu, wystarczy pamiętać o wpływie stosunku węgla do azotu i wziąć to pod uwagę.
Mokre, zielone odpady kuchenne i młode części roślin są bogate w azot i powinny być mieszane z suchymi, bogatymi w węgiel częściami roślin, takimi jak gałązki, zrębki, jesienne liście lub słoma. W tym celu wystarczy zmieszać dwie części materiału bogatego w azot z jedną częścią materiału bogatego w węgiel. Skoszona trawa ma tendencję do gnicia, więc nie dodawaj jej zbyt dużo do kompostu. Im drobniejsze gałązki i łodygi krzewów, tym lepsze pożywienie dla wszystkich mikroorganizmów.
Jak sprawdzić, czy kompost jest gotowy do użycia
Dojrzewanie kompostu trwa zwykle około 18 miesięcy (w kompostownikach plastikowych proces ten może ulec skróceniu do 2 miesięcy).
Dojrzały kompost ma jednolitą teksturę, zapach, świeżej ziemi, puszystą konsystencję bez wyraźnie rozpoznawalnych odpadów. Może być stosowany do nawożenia gleby bez żadnych ograniczeń. Oczywiście dojrzały kompost może zawierać fragmenty gałęzi i innych zdrewniałych części roślin, ponieważ są one najtrwalsze. Przed użyciem kompostu najlepiej je przesiać i ponownie kompostować części, które nie uległy rozkładowi.
Stosowanie kompostu nie wiąże się z ryzykiem przenawożenia lub zatrucia środowiska, co może mieć miejsce w przypadku nawozów sztucznych lub obornika. Stosowanie kompostu sprawia, że gleby ubogie w składniki odżywcze i mineralne stają się żyzne i luźne, a my możemy cieszyć się lepszymi plonami i piękniejszymi roślinami.
Szybkie kompostowanie
Pierwszym sposobem na przyspieszenie kompostowania jest dodanie do pryzmy kompostowej inokulantów i aktywatorów, zwanych starterami kompostowymi. Startery są dostępne w większości sklepów ogrodniczych. Zawierają one specjalne szczepy bakterii tlenowych, które przyspieszają rozkład materii organicznej. Zapewniają też odpowiedni stosunek węgla do azotu (C:N) i regulują temperaturę w pryzmie kompostowej. Taki aktywator azotu do kompostu będzie szczególnie przydatny w przypadku kompostowania materiałów organicznych o niskiej zawartości azotu, takich jak wióry drzewne, trociny, kora, słoma lub suche opadłe liście drzew.
Innym sposobem na szybkie wytworzenie kompostu jest uzupełnienie pryzmy preparatami biodynamicznymi. Najlepsze rezultaty dają mniszek lekarski, krwawnik i rumianek. Z ziół tych można przygotować wywary, napary lub ekstrakty.
Innym sposobem na przyspieszenie procesu kompostowania jest użycie organicznej grzybni do rozkładu łodyg i ich kompostowania. Zawiera ona grzyba Peniophora gigantea, który szybko rozkłada resztki roślinne, powodując ich gnicie. Grzyb ten jest tak skuteczny, że jest zalecany do usuwania pniaków pozostałych po ściętych drzewach. W ciągu sześciu miesięcy może on rozłożyć taki pień tak, że można go łatwo zmiażdżyć szpadlem lub grabiami.
Innym sposobem jest przyciągnięcie dżdżownic. Dżdżownice są zwykle naturalnie przyciągane do pryzmy kompostowej umieszczonej bezpośrednio na ziemi. Można je przyciągnąć dodając do pryzmy kompostowej słodkie składniki, takie jak owoce. Dżdżownice zebrane w ogrodzie możemy dodać do zamkniętych, plastikowych kompostowników.
Inną specyficzną metodą kompostowania, o której warto wspomnieć, jest wermikompostowanie, czyli kompostowanie przy użyciu dżdżownic kalifornijskich (Eisenia fetida). Otrzymany materiał to wermikompost (biohumus, kompost koprolityczny), który zawiera odchody dżdżownic żyjących w odpadach. Wermikompostowane odpady muszą mieć odpowiednie właściwości (w tym pH około 7 i niską zawartość amoniaku), aby dżdżownice mogły się rozwijać.
Źródła:
https://www.nrdc.org/stories/composting-101#benefits
https://www.youtube.com/watch?v=swLkA1cHJ4Y
https://poradnikogrodniczy.pl/jak-przyspieszyc-kompostowanie.php
Zdjęcia poglądowe © Canva.