Jabłonie kolumnowe, tak jak wszystkie inne odmiany jabłoni, są roślinami wieloletnimi, dlatego aby cieszyć się zarówno zdrowym drzewem, jak i pysznymi owocami, wymagana jest pewna pielęgnacja, a większość odmian wymaga indywidualnej pielęgnacji. Na co należy zwrócić uwagę, aby hodowane przez Ciebie jabłonie stały się nie tylko obfitym źródłem pożywienia, ale także czuły się dobrze?
Dlaczego jabłonie kolumnowe są tak wyjątkowe?
Jabłonie kolumnowe to odmiana jabłoni, w której drzewo rośnie w wąskim pionowym „słupie” w górę, praktycznie bez rozgałęzień. Duże, bardzo smaczne owoce rosną na krótkich gałęziach, prawie przy samym pniu. Jest to jedna z najpopularniejszych form jabłoni na świecie, ponieważ jest bardzo kompaktowa, może być uprawiana w donicach, tworzyć żywopłoty i być świetnym akcentem w miejskim ogrodzie. Dorasta do wysokości 2,5-3 metrów, szybko owocuje, jest łatwa w pielęgnacji i ma dobrą odporność na choroby. Myśl, że trzeba posadzić co najmniej dwa różne gatunki jabłek kolumnowych, aby uzyskać większy plon, może być przytłaczająca, ale jest to łatwe do osiągnięcia, ponieważ zajmują one bardzo mało miejsca.
Gdzie uprawiać jabłonie
Korona wysokich jabłoni może pokrywać bardzo duży obszar w ogrodzie, więc należy wziąć pod uwagę możliwości zapewnienia odpowiedniej przestrzeni dla drzewa owocowego. Dla dużych ogrodów można wybierać z odmian wysokich lub średnio wysokich, w małych sodach lepsze będą odmiany półkarłowe lub karłowe, na tarasach lub bardzo małych przestrzeniach można uprawiać jabłonie karłowe w formie doniczkowej lub kolumnowej. Kolumnowe odmiany jabłoni mają tę dużą zaletę, że nie potrzebują wiele miejsca.
Wszystkie odmiany jabłoni dobrze rosną i owocują w ciepłych, nasłonecznionych i osłoniętych od wiatru miejscach. Gleba musi być dobrze nawożona, dostatecznie przepuszczalna, luźna, złożona z gliny piaszczystej, gliniastej lekkiej do średniej. Najbardziej odpowiednie pH gleby to 5-6, ale jabłonie rosną również przy pH 4,5 lub 7. Jabłonie nie lubią wysokiego poziomu wód gruntowych (1-2 m głębokości) i dlatego w takich miejscach potrzebny jest drenaż. Nie zaleca się sadzenia młodych jabłonek w miejscu starych ze względu na możliwe choroby i wyjałowioną ziemię.
Uprawa jabłoni kolumnowych w donicy
Podczas sadzenia jabłoni kolumnowych w donicach należy zadbać o to, aby donice miały otwór drenażowy na dnie i aby szerokość donicy była około dwa razy większa niż objętość systemu korzeniowego rośliny. Należy wybierać duże, ciężkie donice (najlepiej ceramiczne), ponieważ zapewnią one jabłoni stabilny wzrost i nie spowodują szybkiego wysychania gleby. Donica powinna być wypełniona luźną, lżejszą, drenującą, wysokiej jakości mieszanką gleby. Donicę z drzewem należy umieścić w dogodnym, nasłonecznionym miejscu o słabym wietrze. Przesadzanie jabłoni kolumnowych do donic jest bardzo proste. Na dno donicy wsypuje się trochę ziemi, następnie umieszcza się sadzonkę i wypełnia donicę resztą ziemi, pozostawiając odstęp 5 cm od krawędzi donicy do wierzchu ziemi. Upewnij się, że miejsce szczepienia znajduje się znacznie nad ziemią. Jabłonie kolumnowe należy przesadzać do innej, większej donicy co 2-3 lata, można to zrobić o dowolnej porze roku.
Jabłonie kolumnowe w donicach mogą przemarzać zimą, gdy następuje gwałtowna zmiana temperatury (np. słońce ogrzewa donicę, a następnie szybko się ona ochładza), dlatego donicę należy dobrze zaizolować przed zimą. Donice można przenieść do garażu lub piwnicy, gdzie nie są narażone na ekstremalne zimno, ale temperatura musi regularnie spadać poniżej 7°C, ponieważ jabłonie potrzebują okresu spoczynku zimowego.
Jak wybrać sadzonkę jabłoni?
Sadzonki są dzielone ze względu na jakość na superelita (SE), elita (E) i oryginał (O). Przy zakupie sadzonek jabłoni należy upewnić się, że sadzonki są dobrze rozwinięte, nieuszkodzone, nieprzemarznięte, z dobrze rozwiniętym systemem korzeniowym, i korzeniami o długości co najmniej 25 cm. Wysokość sadzonki powinna wynosić co najmniej 120 cm, a grubość pnia co najmniej 1,2 cm, im bardziej drzewa są rozgałęzione, tym lepiej. Najlepiej rosnące i najzdrowsze sadzonki to te, które wykopano późną jesienią i trzymano w chłodzie przez zimę.
Sadzenie jabłoni
Najlepiej sadzić jabłonki na jesieni, w październiku albo listopadzie, ale odpowiednia jest również wczesna wiosna przed nabrzmiewaniem pąków. Przed sadzeniem zaleca się zanurzenie korzeni jabłoni w mieszaninie obornika i gliny. Najlepiej sadzić w miejscu, które zostało przygotowane i nawożone co najmniej 2-4 tygodnie przed sadzeniem. Sadząc drzewo, upewnij się, że miejsce szczepienia znajduje się 8-10 cm nad powierzchnią gleby. Wysokie jabłonie należy sadzić w dołku o średnicy 80 cm, a jabłonie kolumnowe w dołku o średnicy 60 cm i głębokości 60-100 cm, w odległości 3-5 metrów od następnego drzewa owocowego. Po posadzeniu drzewo należy obficie podlać.
Ściółkowanie podłoża
Wiele jabłoni, zwłaszcza niskopiennych, kolumnowych i karłowych, nie lubi towarzystwa chwastów i wymaga odchwaszczania i ściółkowania. Ściółkę można wykonać z obornika, torfu, trocin, kory drzewnej, słomy lub przykryć folią. Ściółka powinna być odnawiana co 1-2 lata. Ściółkowanie jest niezbędne dla nowo posadzonych i uprawianych w donicy jabłoni.
Podlewanie jabłoni
Zwiększone podlewanie jest konieczne w przypadku długotrwałych letnich susz lub jeśli gleba jest zbyt przepuszczalna dla wody, tj. z lekkiego piasku. Jabłonie sadzone od razu należy obficie podlewać.
Jabłonie kolumnowe podlewa się częściej, ponieważ ich korzenie znajdują się bardzo blisko powierzchni. Podlewanie należy przeprowadzać, gdy górne 5 cm gleby jest suche. Jabłonie kolumnowe uprawiane w donicach są podlewane jeszcze częściej, ponieważ woda szybko odpływa i paruje z donicy.
Nawożenie jabłoni
Ważne jest odpowiednie nawożenie gleby przed posadzeniem jabłoni. Nawożenie jabłoni zależy od zasobności gleby. Odpowiednie są nie tylko nawozy mineralne, ale także nawozy organiczne. Jeśli gleba jest dobrze nawożona, nie ma potrzeby stosowania nawozów w pierwszym roku po posadzeniu. Azot jest najważniejszym pierwiastkiem dla wzrostu drzewa i dodatkowy nawóz zawierający azot jest niezbędny przez pierwsze 4 lata. Później potrzebne są nawozy fosforowe i potasowe. Nawożenie przeprowadza się wczesną wiosną przed wegetacją nawozem bogatym w azot, tydzień przed kwitnieniem i 2 tygodnie po kwitnieniu nawozem fosforowo-azotowo-potasowym, a jesienią nawozem potasowo-fosforowym. Drzewa owocowe powinny być nawożone optymalnymi dawkami azotu (90 kg/ha), fosforu i potasu (120 kg/ha) lub mieszanką nawozów organicznych i mineralnych, ale dokładne stężenia nawozów i wymagania można najlepiej określić, badając liście.
Bielenie pni jabłoni
Bielenie pni jest bardzo korzystne dla drzew owocowych. Warstwa wapna chroni pień drzewa przed działaniem promieni słonecznych w okresie spoczynku, korę przed silnymi wahaniami temperatury oraz różnymi szkodnikami i chorobami grzybowymi. Bielenie należy przeprowadzać zimą – wczesną wiosną, a jeszcze lepiej: późną jesienią i ponownie wiosną.
Podpory i odginanie gałęzi jabłoni
Odmiany niskopienne, karłowe i kolumnowe należy podeprzeć, wbijając palik podporowy i przywiązując do niego jabłonie za pomocą opaski z tkaniny. Podparcie jest konieczne, ponieważ korzenie znajdują się blisko powierzchni, a gałęzie są raczej słabe. Także w przypadku, gdy z jabłoni tworzy się żywopłot, odgięte gałęzie są wiązane na poprzecznie rozciągniętych drutach. Kiedy nadchodzą zbiory, należy także podeprzeć poszczególne gałęzie, ponieważ obfitość owoców powoduje ich wyginanie i może prowadzić do złamań.
Aby uformować koronę młodych drzew i uzyskać większy plon, należy ugiąć gałęzie do pozycji najbardziej poziomej. Niektóre odmiany jabłoni (np. Ananas Berżenicki, Alva, Melrose, Gloster) charakteryzują się silnym wzrostem i pędami wzniesionymi do góry i takie gałęzie należy przyginać za pomocą spinaczy do prania. Najlepiej zrobić to w maju.
Przycinanie jabłoni – najważniejsze zasady
Jest to jeden z ważniejszych zabiegów pielęgnacyjnych jabłoni. Na niepielęgnowanej jabłoni wyrasta wiele dodatkowych gałęzi, które marnują energię drzewa i drzewo wytwarza mniej owoców lub owoców o mniejszych rozmiarach. Przycinanie zapewnia dostęp światła słonecznego do wszystkich gałęzi, odmładza roślinę, zachęca do wzrostu nowych gałęzi i formuje koronę.
- Uschnięte, uszkodzone, chore i przemarznięte gałęzie powinny być zawsze wycinane. Powinny też zostać usunięte pionowe gałęzie rosnące w górę, które są splecione i ocierają się o siebie. Gałęzie boczne powinny być ukształtowane jak najbardziej poziomo, ponieważ jest to najlepsza pozycja dla rozwoju owoców. Stare gałęzie są przycinane w celu odmłodzenia drzewa.
- Podczas skracania gałęzi należy dążyć do pozostawienia jak najmniejszej powierzchni rany, więc przycinaj lub tnij pod kątem prostym do przekroju gałęzi (a nie po skosie). Jeśli gałąź jest skracana, należy ją przyciąć nad pąkiem, pozostawiając 5 mm, a przy usuwaniu gałęzi w pobliżu pnia nie powinno pozostawiać się kikutów, aby rana mogła się zagoić. Do różnych grubości gałęzi używa się odpowiednich narzędzi: do skracania lub usuwania cienkich gałęzi używa się sekatorów, do grubych gałęzi – pił.
- Nie należy przesadzać z intensywnością przycinania, ponieważ powoduje to stres u drzewa. Jednorazowo można przyciąć maksymalnie 1/3 całkowitej objętości rośliny. Ważne jest, aby natychmiast nałożyć maść ogrodniczą na wszystkie rany po cięciu i/lub spryskać drzewo roztworem siarczanu miedzi i mocznika, aby zapobiec infekcji chorobami.
Jabłonie kolumnowe praktycznie nie wymagają przycinania. Przycinanie powinno być wykonywane tylko na początku, gdy drzewo jest młode i wciąż się formuje, pozostawiając główny pień i skracając boczne gałęzie do trzech pąków.
Terminy przycinania jabłoni
Jabłonie można przycinać przez cały rok, ale zazwyczaj wyróżnia się trzy okresy przycinania:
- Jabłonie przycina się w okresie spoczynku zimą i wiosną przed końcem kwitnienia. W tym czasie przycięcie stymuluje jabłonie do wzrostu nowych gałęzi i kwitnienia.
- Kolejny okres przycinania przypada na wczesne lato. Przycina się wtedy pędy boczne, skraca wierzchołki i łamie pionowo rosnące pędy. W razie potrzeby w tym okresie przycinane są również jabłonie kolumnowe.
- Trzeci okres przycinania ma miejsce przed zbiorem. Na 3-4 tygodnie przed planowanym zbiorem jabłek warto usunąć zbędne pędy, dzięki czemu owoce będą miały więcej światła słonecznego do dojrzewania.
Zbiór jabłek
Najlepiej jest jabłka zrywać prosto z drzewa, zamiast zbierać spady. Spadające owoce ulegają obtłuczeniu i szybciej się psują. Jabłka charakteryzują się dojrzałością zbiorczą i dojrzałością konsumpcyjną, które są okresami, w których owoce mogą być zbierane i spożywane. Jabłka zebrane zbyt późno szybko przejrzewają, a jabłka zebrane zbyt wcześnie są niesmaczne. Letnie odmiany jabłek mają taką samą dojrzałość zbiorczą i konsumpcyjną, więc można je zbierać, gdy spadnie pierwszy zdrowy owoc. Dojrzałość zbiorcza owoców dla odmian jesiennych i zimowych zbiega się z opadaniem pierwszych zdrowych owoców. Jabłka jesienne i zimowe zebrane nieco wcześniej są mniejsze, zielonkawe, niesmaczne i więdną w trakcie przechowywania. Zbierane późno są piękniejsze i smaczniejsze, ale szybciej przejrzewają. Przymrozki (do -5°C) nie szkodzą jabłkom. Przemrożone owoce nie tracą na wartości i można je długo przechowywać, natomiast jabłka można zrywać dopiero jak odmarzną.
Przechowywanie jabłek
Zebranych owoców nie wolno obijać ani uszkadzać, należy też pozostawić na nich ogonki. Po zerwaniu jabłka należy schłodzić do temperatury przechowywania w ciągu 2-3 godzin, najlepiej do 3-5°C. Jeśli zerwane jabłka są przechowywane w cieple na zewnątrz przez cały dzień, ich okres przydatności do spożycia jest krótszy i wynosi 2-3 tygodnie.
Owoce umieszcza się w suchych i czystych skrzynkach drewnianych lub kartonowych z otworami wentylacyjnymi albo na paletach lub stelażach. Owoce powinny być ułożone w jednej warstwie, tak aby nie stykały się ze sobą (jak jajka w kartonie). Do przechowywania nadaje się garaż, strych lub piwnica, najlepiej o wilgotności względnej 90-95%. Pomieszczenie musi być chłodne, ciemne i dobrze wentylowane. Jabłka jesienne nie powinny być przechowywane razem z jabłkami zimowymi, ponieważ jabłka jesienne uwalniają więcej etylenu i przez to dojrzewają jabłka zimowe, skracając ich okres przechowywania. Jeśli to możliwe, owoce powinny być układane według odmian. Razem z jabłkami nie należy przechowywać gruszek, a także cebuli i pigwy.
Jabłka letnie są używane natychmiast, ale mogą być przechowywane przez około 2-3 tygodnie. Jabłka jesienne można przechowywać przez około 4-6 tygodni, a jabłka zimowe do kilku miesięcy.
Źródła:
https://www.sblaime.lt/wp-content/uploads/2016/03/VPranckietis-Sodininkyste.pdf
https://www.lammc.lt/data/public/uploads/2020/05/ikok_gaires_obelys-1.pdf
https://www.rhs.org.uk/fruit/fruit-trees/storing
https://www.fast-growing-trees.com/pages/columnar-apple-tree-care
https://www.gardeningtheme.com/theme/how-to-choose-and-grow-columnar-fruit-trees
Uselis N. Žemaūgės obelys. Wydawnictwo „Ūkininko patarėjo”, 1997, Kowno
Tuinyla V., Lukoševičius A., Bandaravičius A. Litewska pomologia. Jabłka i grusze. Atlas. Vilnius: Wydawnictwo „Mokslas“, 1990.
Zdjęcia poglądowe © Canva.