Czosnki ozdobne (łac. Allium) to rośliny o podwójnym zastosowaniu. Można nimi ozdobić rabatę kwiatową, wykorzystać do kształtowania krajobrazu lub dodać do sałatek lub innych potraw. Kolor płatków czosnków ozdobnych jest bardzo zróżnicowany: żółty, biały, liliowy, różowy, bordowy, ciemnofioletowy, a nawet niebieski.
Kwiatostany większości czosnków ozdobnych, choć nie wszystkich, przypominają kule. Niektóre bardziej przypominają rozłożone parasole, a inne – dzwonki. Okres kwitnienia trwa do 30 dni. Wszystko, czego potrzebują te rośliny, to wystarczająca ilość ciepła. Tak więc, sadząc główki czosnku w różnym czasie, można cieszyć się kwitnieniem przez cały sezon wegetacyjny, a w szklarni lub pomieszczeniu nawet zimą. Jednak czosnki zazwyczaj kwitną latem – od maja do sierpnia.
Gatunki czosnków ozdobnych
Czosnek ozdobny występuje w formie dwuletniej lub wieloletniej. Nie ma roślin jednorocznych. Czosnki te dzieli się na „jadalne“ i „ozdobne“, ale to rozróżnienie jest bardzo warunkowe. Niektóre gatunki czosnku ozdobnego są również jadalne.
- Czosnek olbrzymi (Allium giganteum) to wieloletnia roślina z dużymi liścmi. Pochodzi z Azji Centralnej i Bliskiego Wschodu. Jego głównym przeznaczeniem jest dekoracja rabat kwiatowych. Liście ozdobnego czosnku olbrzymiego są jadalne. Łodyga kwiatowa ma 80-150 cm wysokości. Niebieskie liście w kształcie wstążki mają do 5-10 cm szerokości. Kwiatostan jest bardzo zwarty, kulisty z płatkami w kolorze jasnofioletowym.
- Czosnek białawy, zwany także czosnkiem Krzysztofa (Allium cristophii) to silna, stosunkowo karłowata roślina wieloletnia. Pochodzi z Turkmenistanu, północnego Iranu i środkowej Turcji. Ma 3-7 płaskich liści o szerokości 5-25 mm w kolorze niebiesko-zielonym. Na krawędziach mają sztywne, dość rzadkie włosie. Kwiatostan tego czosnku jest bardzo silny, o średnicy do 20 cm. Może być kulisty, ale częściej jest półkulisty. Kwiaty są fioletowe lub czerwono-fioletowe. Kwiaty tego czosnku ozdobnego mają kształt gwiazdy. Kwitną na przełomie czerwca i lipca. Czosnek ten można rozmnażać za pomocą cebul potomnych lub nasion. Jego głównym przeznaczeniem jest dekoracja rabat kwiatowych. Czosnek Krzysztofa wygląda dobrze na grządce, jeśli jest posadzony wystarczająco gęsto.
- Czosnek karatawski (Allium karataviense) występuje endemicznie w górach Pamiro-Ałaju i paśmie Tien Szanu. Nazwa pochodzi od pasma górskiego Kara Tau. Ma kulistą cebulkę o średnicy 2-6 cm. Roślina ma dwa liście, ale może mieć trzy lub tylko jeden. Liście są lancetowate, wydłużone lub prawie kuliste i mają 3-15 cm szerokości. Łodyga kwiatowa raczej krótka, od 10 do 25 cm. Kwiatostan jest kulisty i gęsty. Kolor może być biały lub bladoróżowo-fioletowy.
Sadzenie czosnków ozdobnych
Czosnek ozdobny, podobnie jak czosnek jadalny, jest właściwie klasyfikowany jako warzywo i ma takie same wymagania dotyczące „sąsiadów” i płodozmianu, jak zwykły czosnek. Czosnku ozdobnego nie należy sadzić w miejscu pomidorów, ziemniaków czy ogórków. Warzywa te dotyka wiele chorób, które czosnek może przejąć.
Liliowe, fioletowe i niebieskie kule czosnku doskonale komponują się z innymi kwiatami ozdobnymi o podobnym odcieniu: irysami, hortensjami czy ostróżkami. Żółte kwiatostany niektórych roślin ozdobnych także dobrze komponują się z tymi roślinami. Sadząc czosnek ozdobny, lepiej unikać sąsiedztwa roślin ozdobnych z rodziny kapustnych i strączkowych.
Prawie wszystkie rodzaje czosnku to rośliny stepowe. Zbocza górskie, na których naturalnie rosną niektóre z nich, są pozbawione drzew. Dlatego wybierając miejsce do sadzenia czosnku ozdobnego, należy zwrócić uwagę na ilość padającego tam światła słonecznego. Czosnki ozdobne wytrzymują nawet południowe letnie słońce. Rośliny te lubią suche, słoneczne miejsca z luźną glebą. Generalnie są mało wymagające co do jakości gleby i mogą rosnąć nawet tam, gdzie inne kwiaty obumierają.
Czosnek ozdobny nie lubi kwaśnej lub podmokłej gleby. Gleba powinna być lekko zasadowa lub obojętna, luźna i dobrze przepuszczalna dla wody. Czosnek jest odporny na suszę i potrzebuje tylko niewielkiej ilości wilgoci. Nadmiar wilgoci spowoduje gnicie korzeni.
Przed sadzeniem jesienią należy przygotować glebę, aby wiosną wyrosły silne rośliny. Przygotuj glebę z wyprzedzeniem, być może nawet latem. Należy ją przekopać i dodać składniki odżywcze: 20 g superfosfatu, 15 g soli potasowej, 10 kg próchnicy (dawka podana jest na 1 metr kwadratowy).
Sadząc czosnek ozdobny w glebie należy wykopać rowki o głębokości około 10 cm i umieścić cebule pionowo i obsypać ziemią. Jeśli czosnek jest sadzony jesienią, należy go przykryć torfem podczas mrozów. Sadzenie należy przeprowadzić co najmniej 1,5 miesiąca przed nadejściem chłodów.
Rozmnażanie czosnków ozdobnych
Odmiana ozdobna czosnku, podobnie jak odmiana jadalna, jest rozmnażana za pomocą cebulek potomnych, a rzadziej przez nasiona. Cebulki dobrze zimują w glebie, jeśli nie zostaną wykopane. Jednak nadal konieczne jest podzielenie materiału sadzeniowego na wiosnę, w przeciwnym razie czosnek szybko się zdegeneruje. To, czy wykopać cebulki jesienią, zależy wyłącznie od preferencji właściciela ogrodua, ale oczywiście lepiej posadzić je na wiosnę w nowym miejscu. Należy to zrobić po ustąpieniu mrozów. Zaletą rozmnażania wegetatywnego jest to, że czosnek zakwitnie w pierwszym roku po posadzeniu.
Jeżeli czosnek ozdobny ma być wysiewany przez nasiona, należy go wysiać jesienią, najlepiej 1,5 miesiąca przed nadejściem chłodów. Nasiona czosnku zbiera się, gdy strąki nasion zbrązowieją i wyschną. Kwiatostany trzeba odciąć, a nasiona wyłuskać i wysuszyć. Jeżeli nasiona wysiewane są wiosną nasiona, trzeba je wstępnie namoczyć w nadmanganianie potasu i skiełkować. Czosnek ozdobny można wysiewać dość wczesną wiosną, a kiełki pojawiają się po miesiącu. W przypadku siewu jesiennego nie ma potrzeby namaczania nasion, ponieważ ulegną one naturalnej stratyfikacji zimą. Do sadzenia należy wybierać wyłącznie zdrowe nasiona i wysiewać je na głębokości 2-3 cm. Czosnek ozdobny wyhodowany z nasion zakwitnie dopiero w drugim roku.
W przypadku wyboru metody rozmnażania przez cebulki potomne, wiosną przed sadzeniem należy je oddzielić od cebul matecznych. Wykop główkę czosnku, uważając, aby jej nie uszkodzić. Oddziel małe cebulki i posadź je w przygotowanej glebie.
Pielęgnacja czosnków ozdobnych
Choć jest mało wymagający, potrzebuje jednak pewnej pielęgnacji.
- Po pojawieniu się kiełków, należy je odchwaszczać. Wystarczy podlewać tylko cztery razy w sezonie, jeśli rok nie jest suchy. W przeciwnym razie, w zależności od warunków pogodowych, trzeba będzie częściej podlewać.
- Gleba powinna być regularnie spulchniana, zwłaszcza po ulewie. Aby uzyskać silną, piękną i dużą szypułkę, konieczne jest usunięcie wszelkich odrostów bocznych, jeśli takie się pojawiają.
- Podobnie jak w przypadku innych kwiatów, należy od czasu do czasu sprawdzać rośliny pod kątem obecności szkodników i chorób.
Przy niewłaściwej pielęgnacji liście żółkną, a roślina traci wiele ze swoich walorów ozdobnych.
Zbiory czosnków ozdobnych
Czosnek ozdobny dojrzewa w tym samym czasie co czosnek jadalny, dlatego należy go wykopywać wczesną jesienią, gdy nasiona są już dojrzałe, a cebulki otrzymały maksymalną ilość składników odżywczych. Jeśli roślina nie jest przeznaczona do użycia zimą, nie trzeba jej wykopywać przed wiosną. Dobrze zimuje pod ziemią.
Choroby i szkodniki czosnków ozdobnych
W większości przypadków czosnek choruje tylko z powodu przebywania w zbyt wilgotnym środowisku. Może wtedy zostać zaatakowany przez mączniaka prawdziwego. Rośliny zaczynają obumierać, a na liściach i kwiatostanach pojawiają się jasnozielone plamy. Ostatecznie czosnek usycha. Można tego uniknąć, przestrzegając zasad podlewania i zmieniając miejsce uprawy co 3-4 lata. Przed sadzeniem należy również namoczyć cebulki w roztworze nadmanganianu potasu.
Jeśli cebulki czosnku są wykopywane na zimę, ich główki często ulegają uszkodzeniu w wyniku gnicia podczas przechowywania. Najpierw stają się miękkie, następnie pojawia się na nich pleśń, a w końcu cebulki całkowicie wysychają. Dzieje się tak z powodu niewystarczającego wysuszenia cebul przed przechowywaniem. Po zebraniu czosnku należy go wysuszyć na słońcu i dopiero później umieścić w stałym miejscu zimowania.
Czosnek ozdobny jest również atakowany przez szkodniki ogrodowe, takie jak przędziorki, śmietki cebulanki i miniarki cebulowe. Szkodniki te można zwalczać za pomocą środków owadobójczych przeznaczonych do ochrony roślin ogrodowych przed szkodnikami.
Korzyści z czosnku ozdobnego
- Do dekoracji ogrodu często wykorzystuje się różne rodzaje czosnku dekoracyjnego. Są one szeroko stosowane w projektowaniu krajobrazu, gdzie wymagane są ścisłe formy geometryczne. Niskie czosnki ozdobne są często używane do ozdabiania krawędzi ścieżek. Główną zaletą czosnków ozdobnych jest to, że kwitną, gdy inne podobne rośliny zakończyły już sezon wegetacyjny.
- Łodygi czosnku ozdobnego są również wykorzystywane jako kwiat cięty. Kwiatostany kuliste świetnie prezentują się w bukiecie razem z innymi roślinami ogrodowymi.
- Wszystkie gatunki z rodzaju czosnku są jadalne.
Czosnki ozdobne jako żywność
Czosnek ozdobny może różnić się od czosnku jadalnego bogactwem i odcieniami smaku, ale poza tym są one bardzo podobne. W wielu częściach świata jest on spożywany jak zwykły czosnek. Może być on stosowany w każdej potrawie w ilościach zależych od indywidualnego gustu.
Ograniczenia są takie same jak w przypadku stosowania odmian czosnku jadalnego. Nie należy nadużywać tej rośliny, próbując chronić się przed chorobami układu oddechowego i wirusami. Spożywanie czosnku ozdobnego z umiarem i pod nadzorem lekarza może pomóc na te same dolegliwości, co zwykły czosnek.
Powodem, dla którego odmiany ozdobne zwykle nie są spożywane, jest to, że jedzenie materiału do sadzenia jest kosztowną przyjemnością. Ponadto jest mało prawdopodobne, aby osiągnąć pożądany efekt w potrawie.
***
Czosnek ozdobny to bezpretensjonalna roślina, która jest idealna dla początkujących ogrodników. Jego główną zaletą jest to, że ma dwa zastosowania. Oprócz dekoracji ogrodu, czosnek ozdobny może być wykorzystywany do celów spożywczych – czego nie można powiedzieć o wielu kwiatach ogrodowych.
Zdjęcia poglądowe © Canva.