Pomidory cierpią na różne choroby i są atakowane przez szkodniki. Hodowcy pomidorów, którzy chcą mieć obfite zbiory, powinni zatem uzbroić się w wiedzę na temat najczęstszych chorób pomidorów i ich leczenia. Wybór środków przeciwko chorobom pomidorów musi być odpowiedni: należy wziąć pod uwagę przebieg choroby i stan rośliny.
Pomidory są narażone na pleśń, fytoftorozę pomidora, septoriozę, brunatną plamistość, mączniaka prawdziwego i raka bakteryjnego. Typowe choroby sadzonek pomidorów to szara pleśń i mączniak prawdziwy. Na niektóre choroby są szczególnie podatne pomidory uprawiane w szklarniach. Powszechne choroby spotykane w szklarni to wspomniana wcześniej szara pleśń i brunatna plamistość pomidora.
Szara pleśń
Szara pleśń jest chorobą pomidorów występującą na martwych lub uszkodzonych częściach rośliny. Jest to mokra zgnilizna uszkodzonej tkanki pomidora, objawiająca się brunatnymi lub ciemnobrązowymi, czarnymi plamami pokrytymi szarym, pylistym nalotem. Gdy szara pleśń atakuje łodygi, odżywianie roślin jest upośledzone, rośliny więdną i umierają. Owoce dotknięte chorobą masowo opadają i gniją. Szara pleśń często niszczy sadzonki pomidorów i jest jedną z najbardziej szkodliwych chorób pomidorów szklarniowych.
Grzyb powodujący szarą pleśń rozprzestrzenia się wraz z nasionami pomidorów i może zimować w glebie na resztkach roślinnych, na konstrukcjach szklarniowych i w innych miejscach. Rozprzestrzenianiu się tej zgnilizny sprzyja wysoka wilgotność i temperatura powietrza wynosząca 16-20°C.
Pleśni można zapobiegać poprzez przestrzeganie rotacji sadzenia – pomidory można sadzić w tym samym miejscu dopiero po 2-3 latach i nie należy ich sadzić w tym samym miejscu, co zeszłoroczne ziemniaki lub w pobliżu ziemniaków. Zaleca się wysiewanie wyłącznie zaprawionych nasion pomidorów. Ważne jest, aby w glebie nie brakowało fosforu i potasu. Resztki chorych roślin należy zniszczyć, a szklarnie przewietrzyć i zdezynfekować. Po zbiorach glebę należy głęboko zaorać.
Alternarioza pomidora
Alternarioza pomidora lub inaczej sucha plamistość liści pomidora, to zgnilizna, która infekuje najpierw liście, a następnie owoce. Brązowa, zapadnięta plama suchej zgnilizny zaczyna rozprzestrzeniać się od owocu do łodygi i szybko pokrywa się czarnym nalotem. Zaatakowane części rośliny miękną, brązowieją i gniją. W latach sprzyjających chorobie sucha plamistość powoduje wczesne zamieranie liści, a pomidor wydaje niewiele owoców.
W przypadku alternariozy obowiązują te same środki ochronne, co w przypadku opisanej powyżej szarej pleśni.
Zaraza ziemniaka na pomidorze
W deszczowe i ciepłe lata wiele szkód powoduje fytoftoroza pomidora. Jest to jedna z najbardziej szkodliwych i powszechnych chorób pomidorów i ziemniaków, atakująca wszystkie nadziemne części rośliny. Jeśli choroba dostanie się na kwiatostany, stają się one czarne i więdną. Na niedojrzałych owocach pomidora pojawiają się brązowe, twarde plamy, które mogą powodować zapadanie się tkanki owocu. Owoce opadają a następnie gniją. Fytoftoroza może również zaatakować liście i łodygi.
Infekcja jest przenoszona na pomidory z upraw ziemniaków. Może zimować w glebie w resztkach ziemniaka lub krzewu pomidora. Patogen rozprzestrzenia się przez powietrze, krople deszczu, narzędzia robocze, obuwie, rękawice i odzież.
Pomidory uprawiane w szklarniach są w mniej podatne na fytoftorozę, ponieważ zarodniki przenoszone przez wiatr mają mniejsze szanse na przedostanie się do szklarni, ale jeśli zarodniki dostaną się przez drzwi lub otwory, choroba jest tak samo szkodliwa jak w przypadku roślin uprawianych na zewnątrz.
Środki zapobiegawcze w przypadku fytoftorozy pomidorów są podobne jak w przypadku pleśni. Ważne jest, aby przestrzegać płodozmianu, sadzić na zewnątrz tylko zdrowe sadzonki, usuwać resztki roślin z ogrodu, wybierać bardziej odporne odmiany pomidorów.
Septorioza pomidora
Septorioza atakuje liście pomidorów i, rzadziej, inne części rośliny. Na liściach pojawiają się brązowe plamy o zaokrąglonym lub nieregularnym kształcie, otoczone żółtawymi plamami. Liście silniej dotknięte septoriozą więdną. Nieleczona choroba może rozprzestrzenić się na łodygi. Septorioza nasila się podczas deszczowej, ciepłej pogody.
Liście dotknięte septoriozą należy zerwać i zniszczyć. Aby zapobiec chorobie wysiewa się bejcowane nasiona pomidorów, przestrzega się płodozmianu, a resztki roślin niszczy się jesienią. W razie potrzeby stosuje się środki grzybobójcze.
Czarna plamistość
Czarna plamistość zwykle atakuje liście pomidorów uprawianych pod folią polietylenową. Na liściach pomidora pojawiają się jasnozielone plamy, które z czasem żółkną i brązowieją. Na spodniej stronie liścia tworzy się jasnoszary, aksamitny nalot, który następnie brązowieje. Liście dotknięte czarną plamistością wysychają i obumierają, zmniejszając plony pomidorów.
Patogen utrzymuje się na nieusuniętych resztkach chorych roślin, może zimować na drewnianych konstrukcjach szklarniowych i może być przenoszony przez nasiona.
Mączniak prawdziwy pomidora
Mączniak prawdziwy atakuje liście, pędy oraz, rzadziej, owoce i kwiaty pomidorów. Charakteryzuje się białym, szarawymi mączystymi nalotem, który później brązowieje. Pomidory dotknięte mączniakiem prawdziwym mogą ulec deformacji i przedwcześnie więdnąć i dawać mniejsze plony. Mączniak prawdziwy jest szczególnie niebezpieczny dla młodych roślin.
Korzystne warunki dla rozwoju mączniaka prawdziwego to sucha i gorąca pogoda, gęsto rosnące rośliny i wysoki poziom nawozów azotowych w glebie.
Do zwalczania mączniaka prawdziwego pomidorów nadają się środki grzybobójcze zawierające siarkę, ale nie mogą one zawierać miedzi. Części rośliny dotknięte mączniakiem prawdziwym należy usunąć i spalić. Dezynfekcja szklarni i płodozmian pomogą zapobiegać mączniakowi prawdziwemu. Krzewy nie powinny być sadzone zbyt gęsto
Rak bakteryjny pomidora
Rak bakteryjny pomidora jest niebezpieczną chorobą bakteryjną. Charakteryzuje się występowaniem na owocach małych, okrągłych, żółtawych plam z czarnym środkiem. Choroba powoduje, że na liściach pomidora pojawiają się czarne paski i rany na łodygach i ogonkach liściowych. Z ran wydobywa się żółtawy płyn. Nasiona pomidorów zainfekowanych rakiem bakteryjnym są ciemne i słabo kiełkują.
Szkodliwe bakterie rozprzestrzeniają się poprzez glebę, resztki chorych roślin, nasiona, deszcz, wiatr, ludzi i owady.
Po zauważeniu oznak raka bakteryjnego konieczne jest zniszczenie zainfekowanych roślin lub ich części, zmiana gleby, dezynfekcja szklarni i przestrzeganie płodozmianu.
Czym opryskiwać pomidory przed chorobami
W przypadku zauważenia objawów choroby należy jak najszybciej podjąć leczenie. Jeśli choroba nie rozszerzyła się mocno i dotknięte są tylko niewielkie obszary rośliny, do jej zwalczania można zastosować środki domowe lub kupione w sklepie naturalne preparaty.
Zarazę ziemniaka na pomidorze i mączniaka prawdziwego zwalczać można naturalnym roztworem czosnku i węgla drzewnego. Roztwór czosnku sporządza się poprzez zalanie 1,5 szklanki zmiażdżonych główek i łodyg czosnku 10 litrami wody i dodanie do roztworu 2 g nadmanganianu potasu. Roztwór odstawia się na jeden dzień, a następnie stosuje w dawce 100-200 ml na roślinę, w zależności od wysokości krzewu. Roztwór popiołu drzewnego sporządza się zalewając 5 l popiołu 10 litrami wody. Roztwór pozostawia się na 3 dni, następnie filtruje i rozcieńcza wodą (1 część roztworu na 3 części wody).
W przypadku pleśni pomidorów, fytoftorozy i mączniaka prawdziwego stosuje się roztwór sody – 2 łyżki sody oczyszczonej rozpuszcza się w 10 litrach wody, dodając mydło szare lub mydło w płynie.
Naturalne środki są rozwiązaniem, gdy choroba dopiero się zaczyna, ale będą mniej skuteczne niż fungicydy (preparaty chemiczne do zwalczania chorób roślin). Jeśli więc choroba rozprzestrzenia się i postępuje, warto przyjąć bardziej agresywne podejście i zaopatrzyć się w preparaty grzybobójcze. Stosując chemiczne środki ochrony roślin, należy bezwzględnie przestrzegać wszystkich wymogów określonych w instrukcji producenta.
Najczęstsze szkodniki pomidorów
Pomidory są atakowane przez różne szkodniki, z których najczęstsze to mszyce, mączliki i turkucie podjadki. Jeśli zauważysz szkodniki, natychmiast się nimi zajmij, aby zminimalizować ich rozprzestrzenianie się. Pomogą Ci w tym naturalne środki, a w ciężkich przypadkach – środki owadobójcze. W walce ze szkodnikami skutecznie radzą sobie pożyteczne owady, które żywią się szkodnikami.
Mszyce
Mszyce na pomidorach są liczniejsze w drugiej połowie lata. Liście pomidorów uszkodzone przez mszyce żółkną, zwijają się, a pędy ulegają zniekształceniu. Szkodniki te uszkadzają dolną część liści pomidorów, pędy, kwiaty i pąki owocowe. Krzewy niszczą także choroby wirusowe przenoszone przez mszyce. Mszyce atakują zarówno pomidory uprawiane w szklarniach, jak i na zewnątrz.
Spróbuj zwalczyć mszyce, spryskując ich kolonie roztworem czosnku, łupin cebuli i szarego mydła. Jeśli szkodników jest już bardzo dużo, użyj specjalnych pestycydów. Mszyce można również zwalczać za pomocą „dobrych” owadów, takich jak biedronki i złotookowate. Te pożyteczne owady są również znane jako entomofagi. Larwy złotookowatych, larwy i dorosłe osobniki biedronek żywią się mszycami, ratując w ten sposób uprawy warzywne i ogrodowe. Larwy pożytecznych owadów są dostępne w specjalistycznych sklepach.
Mączliki
Często słyszy się skargi od hodowców, że pomidory są atakowane przez białe muszki. Są to mączliki – małe, żółtawe owady o długości 1-1,5 mm i białych skrzydłach. Składają owalne, zielonkawożółte jaja, które później stają się czarne. Larwy mączlików są żółtawozielone, płaskie. Mączliki są szkodliwe dla pomidorów uprawianych w szklarniach. W ciepłe dni mogą również uszkadzać rośliny sadzone na zewnątrz. Na liściach zaatakowanych przez mączliki pojawiają się żółtawe plamy i liście zaczynają żółknąć. Szkodnik rozmnaża się na spodniej stronie liścia. Mączliki, szkodniki pomidorów, mogą zimować w szklarni, zagrzebując się w szczelinach.
Po zakończeniu sezonu wegetacyjnego należy dokładnie wyczyścić i zdezynfekować szklarnię. Sprawdź przedmioty i rośliny wniesione do szklarni pod kątem mączlików. Możesz łapać te szkodniki, wieszając taśmę lepową wokół uszkodzonych roślin. Dobra wiadomość jest taka, że mączlikami żywią się larwy złotookowatych, więc jeśli zauważysz mączliki, możesz wprowadzić te entomofagiczne owady.
Turkuć podjadek
Turkucie podjadki żyją i rozmnażają się w lekkiej, wilgotnej glebie. Wykopują nory i gryzą korzenie i kłącza roślin. W nocy wychodzą się z gleby i obgryzają nadziemne części roślin. Od czerwca do lipca samice turkucia składają jaja w gniazdach w ziemi.
Aby pozbyć się turkuci, można spróbować zastawić na nie pułapkę piwną, wkopując słoiki lub butelki z piwem w ziemię pod kątem 45 stopni. Górna część naczynia powinna być zawiązana gazą. Następnie butelkę przykrywa się kilkucentymetrową warstwą ziemi. Turkucie przyciąga piwo – przegryzają gazę i wpełzają do naczynia, nie mogąc się później z niego wydostać. Można zakupić specjalne produkty przeciw turkuciom, które się dodaje do gleby. W wyspecjalizowanych punktach sprzedaży sprzedawane są także kolonie nicieni – są to bardzo małe robaki, które żyją w turkuciach i niszczą je od środka.
Ochrona pomidorów przed chorobami i szkodnikami
Podsumowując, oto niektóre z warunków, które należy spełnić, aby chronić pomidory przed rozprzestrzenianiem się większości chorób i szkodników oraz zapobiegać ich występowaniu:
- nie uprawiać pomidorów po ziemniakach ani nie sadzić ich w pobliżu ziemniaków, ponieważ pomidory są atakowane przez te same szkodniki i choroby;
- wysiewać wyłącznie zaprawione nasiona;
- sadzić do gruntu tylko zdrowe sadzonki;
- zbierać i wynosić rozkładające się owoce z ogrodu podczas sezonu wegetacyjnego i zwalczać chwasty;
- po zbiorach usunąć i spalić resztki roślinne, głęboko zaorać glebę oraz dokładnie wyczyścić i zdezynfekować szklarnie.
Wykorzystane źródła:
https://www.rhs.org.uk
https://www.wikipedia.org
https://www.vle.lt
https://www.mkds.lt
Svetika P., Baranauskienė M., Kmitas A. ir kt. Daržininkystė. Autorzy: Svetika P., Palaima K. Wilno, 1995
Zdjęcia poglądowe © Canva.