Choroby i szkodniki często nie omijają nawet troskliwie pielęgnowanych jabłoni. Ci „wrogowie” zmniejszają plony, upośledzają rozwój i wygląd rośliny, dlatego należy pomóc drzewu owocowemu w walce z nimi. Co trzeba wiedzieć o chorobach i szkodnikach i jak można pomóc naszym jabłoniom się przed nimi chronić?
Choroby kory, liści i owoców jabłoni
Jabłonie mogą zaatakować takie choroby kory, liści i owoców jak rak zwykły i czarny, parch, mączniak prawdziwy, brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych, szara pleśń, zgorzel kory, cytosporoza, plamistość jabłoni i fytoftoroza. Poniżej opisano każdą z nich: jak je rozpoznać i jak z nimi walczyć.
Rak drzew i czarny rak jabłoni
Rak to niebezpieczna choroba gałęzi i pni, która czasami występuje także na owocach. Zarówno rak czarny, jak i rak pospolity są wywoływane przez różne rodzaje grzybów. Jabłonie zarażają się poprzez rany zarodnikami, które rozprzestrzeniają się, gdy jest bardzo ciepło i wilgotno. Sytuację pogarszają mchy i porosty na pniu, gdyż stwarzają dobre warunki do rozprzestrzeniania się raka.
W przypadku czarnego raka kora jabłoni zaczyna wysychać, czernieje (pień wygląda jak spalony), pokrywa się bardzo gęstymi czarnymi naroślami i powstają nie gojące się rany, co ostatecznie prowadzi do śmierci drzewa owocowego.
W przypadku raka pospolitego rany pojawiają się na gałęziach i pniach. W szczelinach kory pojawiają się czerwone brodawki, kora staje się poszarpana i często łuszczy się, widoczne są koncentryczne pierścienie. W niektórych ranach tworzą stwardnienia, narośle i otwiera się martwe drewno. Choroba jest bardzo powszechna w Polsce.
Leczenie raka. Jeśli choroba zostanie wykryta wcześnie, można ją wyleczyć, a tym samym uratować drzewo. Jeśli choroba zostanie zauważona, wszystkie porażone nią mniejsze gałęzie i gałązki należy natychmiast całkowicie wyciąć. W przypadku większych gałęzi należy wyciąć jak najwięcej wszystkich zakażonych obszarów i tkanek, usuwając całą brązową, zakażoną korę i drewno, wycinając aż do świeżej zielonej tkanki. Oczyszczone rany należy natychmiast zdezynfekować (siarczanem miedzi, siarczanem żelaza, nadmanganianem potasu) i zastosować środek wodoodporny, taki jak maść ogrodnicza. Ścięte chore gałęzie należy utylizować, najlepiej spalając je.
Parch jabłoni
Parch jest trudną do zwalczenia grzybiczą chorobą, która atakuje liście, owoce i pędy. Wiosną na organach powierzchniowych rośliny pojawiają się okrągłe, nieregularne plamy, które powiększają się i brązowieją. Cała roślina cierpi z powodu parcha: chore liście szybciej opadają; owoce pokryte plamami korkowacieją i mogą zacząć pękać, stają się mniejsze i zniekształcone; kora pokrywa się plamami i pęknięciami; pędy stają się grubsze, słabsze i często więdną.
Mączniak jabłoni
Jest to choroba, w której zewnętrzne organy rośliny pokrywają się szarawym lub białym nalotem. Tę chorobę grzybiczą obserwuje się zimą lub wczesną wiosną. W przypadku tej choroby kwiaty, pędy i liście pokrywają się mączystym nalotem, a ich krawędzie zwijają się ku górze. Pąki owocowe ulegają deformacji, część kwiatostanów opada, liście przedwcześnie opadają, co prowadzi do poważnego zmniejszenia plonów i odporności na warunki zimowe.
Brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych (monilioza)
Jest to grzyb, który atakuje owoce i powoduje gnicie całego owocu. Na jabłku pojawia się mała miękka plamka, która powiększa się i pokrywa cały owoc. Na powierzchni brunatnej zgnilizny pojawiają się okrągłe kremowe brodawki ułożone w koncentryczne kręgi. Choroba występuje zarówno na jabłkach wiszących na drzewie (które grzyb zamienia w „mumie” i tam zimuje), jak i na powierzchni zrywanych i przechowywanych owoców.
Szara pleśń jabłoni
Chorobę wywołuje grzyb pleśniowy, który uszkadza owoce, powodując suchą zgniliznę. Początkowo na jabłku pojawia się niewielka czerwona plamka, zwykle na górze jabłka. Plamka powiększa się, brązowieje, marszczy się, a wewnętrzne tkanki ulegają rozkładowi. Najczęstszą przyczyną choroby są obfite opady deszczu w okresie kwitnienia jabłoni i przez pewien czas po kwitnieniu.
Rdza jabłoni
Jeśli na liściach pojawiają się pomarańczowe lub żółte plamy, a owoce są plamiste lub mają nieregularny kształt, oznacza to, że drzewo owocowe zostało zaatakowane przez rdzę. Jest to poważna choroba grzybicza, która zakłóca metabolizm drzewa, równowagę wodną i hamuje fotosyntezę. Drzewo owocowe rozwija się wolniej, plon maleje, a jakość owoców pogarsza się.
Zgorzel kory
Jest to choroba grzybicza, która infekuje podczas deszczowej pogody drzewo przez rany. Na nadziemnych częściach rośliny pojawiają się plamy, które powodują wysychanie liści i łamanie się gałązek w tych miejscach.
Cytosporoza jabłoni
Jest to choroba grzybicza drzew owocowych, która atakuje korę. Na korze tworzą się skupiska guzków. Kora wysycha, tworzą się pęcherze i pęknięcia, mogą obumrzeć zarówno uszkodzone gałęzie, jak i całe drzewo owocowe. Występuje w młodych sadach.
Plamistość jabłoni
Jest to grzybicza choroba liści, która uszkadza liście. Pojawiają się na nich okrągłe, lekko nieregularne plamy koloru brązowego, później szarawego z ciemnobrązową obwódką. Plamiste liście żółkną, brązowieją, więdną i przedwcześnie opadają.
Fytoftoroza jabłoni
Mniej powszechna choroba powodowana przez protisty, w której dolna kora pnia jabłoni staje się miękka, puchnie i ciemnieje. Chore drzewa wcześnie zrzucają liście, wysychają, a owoce gorzej dojrzewają i brązowieją. Zainfekowane drzewa w końcu obumierają, a gleba ulega zakażeniu, dlatego nie można w tym miejscu ponownie sadzić jabłoni.
Zapobieganie chorobom jabłoni
Aby chronić jabłonie przed chorobami, należy dezynfekować narzędzia do przycinania, jesienią zgrabiać i usuwać liście i opadłe owoce, dbać o prawidłowy drenaż, wybierać sadzonki bardziej odpornych odmian i opryskiwać drzewa środkami chemicznymi. Drzewa są bardziej odporne na choroby, jeśli są sadzone w słonecznym miejscu z wystarczającą ilością przestrzeni wokół nich dla dobrej cyrkulacji powietrza. Najczęściej choroby są wywoływane przez grzyby, dlatego też środki grzybobójcze stanowią podstawę chemicznego zwalczania. Stosowanie maści ogrodniczej na rany i opryskiwanie roślin roztworem siarczanu miedzi i mocznika działa jako zapobiegawczy środek ochronny.
Szkodniki jabłoni
Głównymi szkodnikami jabłoni są przędziorki, Miodówkowate, mszyce, ćmy, zwójki, barczatka pierścieniówka, owocówka jabłkóweczka, piędzik przedzimek, kwieciak jabłkowiec i owocnice.
Przędziorek owocowiec i rubinowiec
Przędziorek owocowiec i rubinowiec to pajęczaki, które powodują wiele szkód na drzewach owocowych. Drzewa owocowe zaatakowane przez przędziorki nie rosną, obumierają i wydają owoce niskiej jakości.
Zarówno dorosłe osobniki, jak i larwy przędziorków wysysają soki z liści, a uszkodzone liście pokrywają się plamkami, brązowieją i opadają.
Larwy rubinowca uszkadzają wierzchołki wschodzących liści, a następnie żywią się sokiem starych liści. Na liściach pojawiają się pajęczyny i jasnozielone plamy, które powodują szarzenie, wysychanie i opadanie liści.
Owady i chrząszcze atakujące jabłonie
- Miodówka jabłoniowa, zarówno w postaci larwy, nimfy jak i osobnika dorosłego, żywi się sokiem z liści jabłoni i atakuje pąki, kwiatostany i zawiązki owoców. Larwy wytwarzają lepką i białą wydzielinę. Porażone liście przestają rosnąć, zwijają się, bledną i często więdną, a kwiatostany deformują się, sklejają, a następnie więdną i opadają. Jaja zimują u nasady krótkopędów lub pąków.
- Kwieciak jabłkowiec to chrząszcz, który wiosną wygryza dziury w pąkach. Z uszkodzonych pąków spływają krople cieczy. Larwy chrząszczy zjadają pąki, płatki są sklejane przez odchody, a kwiaty ostatecznie więdną. Dorosłe osobniki żywią się liśćmi.
- Owocnica jabłkowa – owad, którego larwy uszkadzają pąki jabłoni i wyjadają ich wnętrze. Larwa wychodzi z jabłka, pozostawiając mały otwór, z którego wycieka brązowy płyn. Jabłka spadają lub deformują się i pokrywają bliznami.
Mszyce
Są to jedne z najczęstszych szkodników drzew owocowych. Znanych jest kilka gatunków mszyc atakujących jabłonie. Głównymi oznakami ich występowania są zwinięte liście i obfitość mrówek. Mszyce żyją na wierzchołkach młodych pędów, pąkach, kwiatostanach, liściach i ogonkach liściowych. Zaatakowane przez mszyce części roślin zmieniają kolor, deformują się i pokrywają wydzielinami. Uszkodzone drzewa marnieją, nie dają plonu, owoce są zdeformowane i mają niską wartość.
- Mszyca jabłoniowa jest szczególnie szkodliwa dla młodych drzew owocowych. Wysysa młode pędy, pąki i liście, powodując zniekształcenie pędów i zwijanie się liści. Słodkie wydzieliny zanieczyszczają roślinę.
- Mszyca jabłoniowo- zbożowa najczęściej żyje na spodniej stronie młodych liści. Mszyce wysysają soki, powodując, że liście przestają rosnąć, marszczą się i zwijają w rurki.
- Mszyca jabłoniowa karminówka jest stosunkowo rzadkim szkodnikiem atakującym starsze drzewa. Larwy wysysają soki z liści, powodując, że brzegi zaatakowanych liści grubieją, zwijają się i żółkną, tworzą się grudki i ostatecznie usychają.
- Czerwce to szkodniki przypominające brązowe ziarenka. Larwy i dorosłe samice żywią się sokiem z cienkiej kory. Drzewo zaatakowane przez czerwce nie rośnie, kurczy się, a poszczególne gałęzie lub cała roślina mogą obumrzeć.
Motyle niebezpieczne dla jabłoni
- Zwójki to motyle, których gąsienice powodują wiele szkód. Najpierw atakują pąki, a następnie pokrywają otaczające kwiaty i liście pajęczynami. Gryzą również owoce, pozostawiając w nich dziury. Dorosłe zwójki żywią się sokiem z liści. Bardzo powszechny szkodnik.
- Barczatka pierścieniówka to motyl, którego gąsienice zaczynają skubać wschodzące pąki. Żyje w grupach i skubie młode liście i kwiaty, tworząc pajęczyny w pachwinach liści. Atakuje również inne drzewa liściaste.
- Owocówka jabłkóweczka to ćma uszkadzająca owoce. Gąsienica wgryza się w małe jabłko, zatykając otwór. Jabłka zaatakowane przez owocówkę dojrzewają przedwcześnie i opadają, potencjalnie niszcząc do 60% plonów.
- Piędzik przedzimek to motyl, którego gąsienice żywią się liśćmi i pąkami. Atakuje drzewo masowo, zjadając pąki, kwiatostany i liście. Pokrywa liście pajęczynkami.
- Namiotnik jabłoniaczek i wznosik doparek to dwa różne gatunki ćmy, których gąsienice żywią się i gryzą liście jabłoni. Namiotnik jabłoniaczek żyje w grupach i tworzy jedwabistą sieć, gdy jabłonie kwitną. Wznosik doparek swoją rzadką pajęczyną zwija krawędzie liści. Zaatakowane liście brązowieją i więdną.
Znane są również inne szkodniki, takie jak ćmy drążel pędowa i pochwik plamaczek, a także gatunki uszkadzające korę i drewno jabłoni, takie jak szeliniak sosnowy, ogłodek jabłonowiec i trociniarki.
Zwalczanie szkodników jabłoni
Wiele szkodników może być redukowanych przez inne owady, takie jak biedronki i złotookowate, które żywią się mszycami, lub przez ptaki. Niewielkie grupy owadów mogą być usuwane poprzez mechaniczne strząsanie lub ręczne zbieranie jaj z liści i kory. Usuwa się również uszkodzone organy drzewa owocowego (odcina się liście i pędy). Najpopularniejszymi środkami zapobiegawczymi przeciwko szkodnikom są pestycydy, insektycydy i owicydy.
Źródła:
www.vle.lt
https://www.lammc.lt/data/public/uploads/2020/05/ikok_gaires_obelys-1.pdf
https://gardenerspath.com/how-to/disease-and-pests/common-apple-diseases/#Apple-Scab
https://www.rhs.org.uk/disease/apple-canker
https://ltn.imadeself.com/frukty/chernyj-rak-na-yablone-lechenie.html
Uselis N. Žemaūgės obelys. „Ūkininko patarėjo“ knygynėlis, 1997, Kaunas: „Spindulys“.
Pileckis S., Vengeliauskaitė A. Žemės ūkio entomologija, 1977, Vilnius: Mokslas.
Zdjęcia poglądowe © Canva.