Zgodzisz się, że kiedy słyszysz słowo „rabarbar”, pierwszą myślą, która przychodzi na myśl, jest ciasto rabarbarowe. Rabarbar nie nie wymaga szczególnej uwagi przy uprawie i pielęgnacji, dobrze rośnie w nietypowych miejscach, na przykład obok pryzmy kompostu, nie tylko ukrywając ją, ale także w niepowtarzalny sposób ozdabiając otoczenie. Ogromne właściwości lecznicze i odżywcze rabarbaru zachęcają do jego uprawy, przygotowywania i spożywania.
Rabarbar (Rheum) to wieloletnia roślina z rodziny rdestowatych (Polygonaceae) osiągająca wysokość do 3 metrów, z dużymi korzeniami, bardzo dużymi prostymi liśćmi i długimi zielonymi, różowymi lub czerwonymi ogonkami liściowymi. Kwiatostan w kształcie wiechy tworzą żółtawe, białawe, małe kwiaty na grubej, pustej łodydze. Ojczyzną rabarbaru jest Azja. Najlepiej rośnie w chłodniejszym klimacie, dlatego w Polsce ma dobre warunki do wzrostu.
Gatunki rabarbaru
W Polsce do różnych celów uprawia się następujące gatunki rabarbaru:
Rheum hybridum (Rheum × hybridum) – najczęściej uprawiana hybryda. Bardzo często jest mylony z rabarbarem kędzierzawym, ponieważ w przeszłości (około XVIII wieku) w Europie uprawiano tylko rabarbar kędzierzawy i ogrodowy (zwyczajny), a hybryda wykształciła się przez przypadek i rozpowszechniła. Można je rozróżnić jedynie na poziomie genetycznym.
Rabarbar kędzierzawy (Rheum rhabarbarum) to roślina dorastająca nawet do 150 cm wysokości i szerokości do 2 metrów, z liśćmi o szerokości 10-30 cm o sercowatej nasadzie, klapowanymi na brzegu. Obie strony liści są owłosione.
Rabarbar dłoniasty (Rheum palmatum) – dorasta do 2 metrów wysokości, jego ogonki liściowe są prawie zaokrąglone z czerwonymi plamkami lub całkowicie czerwone. Liście o zaokrąglonym kształcie mają o 60 cm długości. Wytwarza duże kłącze.
Rabarbar tangucki (Rheum palm. var. Tanguticum) to roślina ozdobna o głeboko pierzasto powcinanych ciemnobrązowo-czerwonych liściach i wysokich, czerwono-fioletowych wiechach. Uprawiany najczęściej w celach ozdobnych.
Odmiany rabarbaru
Niektóre źródła mówią o odmianach rabarbaru kędzierzawego, inne klasyfikują te same odmiany jako hybrydy. Tak czy inaczej, rabarbar ten jest jadalny, a najczęściej uprawiane odmiany to:
- Victoria – średnio wczesna odmiana o czerwono-zielonych, długich, lekko kanciastych ogonkach liściowych. Jest to jedna z najbardziej popularnych odmian nie tylko w Polsce, ale także w Europie.
- Red Champagne – wytwarza długie, cienkie, ciemnoróżowe ogonki liściowe i ma słodki smak.
- Strawberry Red – czerwony, bardzo soczysty, nieco większy niż zwykły rabarbar.
- Raspberry Red – rabarbar malinowy – to wysokowydajna odmiana o wysokiej zawartości witaminy C i grubych, długich, ciemnoróżowych, soczystych ogonkach liściowych.
- Lider red – ma grube, czerwone ogonki liściowe o lekko kwaskowatym smaku.
Uprawa rabarbaru
Miejsce. Rabarbar potrzebuje słonecznego stanowiska do wzrostu, ale będzie rósł także w półcieniu. W jednym miejscu może rosnąć przez ponad 10 lat, więc należy dobrze dobrać stanowisko. Przy jego wyborze należy także wziąć pod uwagę, że rośnie dość wysoko i szeroko. Często uprawia się go w pobliżu przymy kompostowej.
Gleba. Rośnie na próchniczej, dobrze przepuszczalnej glebie piaszczysto-gliniastej lub gliniastej wzbogaconej przefermentowanym obornikiem lub kompostem.
Pielęgnacja rabarbaru
Podlewanie. Roślinę należy obficie i regularnie podlewać. Rabarbar potrzebuje wystarczającej ilości wilgoci, szczególnie podczas gorących, suchych letnich dni.
Ściółkowanie. Każdej wiosny należy obficie ściółkować i odnawiać warstwę ściółki. Aby zatrzymać wilgoć, powstrzymać wzrost chwastów i chronić korzenie przed gorącem korzenie ściółkuje się materią organiczną w warstwie co najmniej 7 cm.
Nawożenie. Każdej wiosny, gdy ziemia się nagrzeje należy stosować lekki nawóz (NPK 10-10-10).
Przerzedzanie. Częstym problemem rabarbaru jest przerost, zagęszczenie i ekspansja. W rezultacie rośliny mogą rosnąć słabo a ich łodygi stawać się cieńsze. Co 3-4 lata należy wykopać i podzielić korzenie rabarbaru. Przerośnięte łodygi kwiatowe powinny być usuwane, ponieważ marnują energię rośliny,
Przygotowanie do zimowania. Jesienią należy usunąć wszystkie resztki roślinne. Gdy ziemia zamarznie, najlepiej przykryć rabarbar 2-4 cm organicznej ściółki.
Metody rozmnażania rabarbaru
Przez nasiona. Wiosną nasiona wysiewa się w przygotowanej glebie na polu na głębokości 2,5 cm i utrzymuje wilgoć. Po wzejściu siewek przerzedza się je co 15 cm.
Przez podział karp. Podział przeprowadza się w fazie spoczynku wczesną wiosną lub późną jesienią. Karpę dzieli się szpadlem na kilka mniejszych części, z których każda powinna zawierać część kłącza i co najmniej jeden pąk. Wyrzuca się starą środkową część i sadzi nową. Zaleca się to robić co kilka lat, aby odmłodzić roślinę.
Zbiór rabarbaru
W pierwszym sezonie wegetacyjnym po posadzeniu lub wysianiu nie należy prowadzić zbiorów. W drugim roku możliwe są niewielkie zbiory. Pozwoli to roślinom prawidłowo się zakorzenić. Od trzeciego roku wzrostu można zbierać maksymalnie połowę całkowitej liczby ogonków liściowych. Zbiór rozpoczyna się wiosną i powinno się go zakończyć do połowy czerwca, choć rabarbar można zbierać przez całe lato – wtedy tekstura i smak ogonków będą się różnić. Ogonki liściowe należy zbierać, gdy mają 23-30 cm długości i co najmniej 3-4 cm grubości. Ogonek trzyma się za podstawę, delikatnie wykręca i wyciąga na zewnątrz. W razie potrzeby ogonki można obciąć nożem. Jeśli ogonki liściowe są cienkie, nie zaleca się zbioru, ponieważ oznacza to, że roślina nie jest wystarczająco silna. Po połowie lata najlepiej jest pozostawić ogonki liściowe, aby nadal rosły na roślinie i gromadziły energię do przyszłorocznego wzrostu.
Choroby i szkodniki rabarbaru
Rabarbar jest dość odporny na choroby i szkodniki, ale niewystarczający drenaż, nadmiar wilgoci i podlewanie korzeni mogą prowadzić do rozprzestrzeniania się chorób, takich jak zgnilizna korzeni, szara pleśń, plamistość liści i fytoftoroza. Choroby objawiają się żółknięciem liści, zmniejszonym wzrostem, więdnięciem, gniciem korzeni i plamistością.
Szkodniki rabarbaru obejmują różne stworzenia (ziołomirek szczawiowiec, śmietka ćwiklanka, gąsienice paciepnicy ziemniaczanej, pchełka burakowa, mszyce, ślimaki, nagie ślimaki, nicienie), które wygryzają dziury w łodygach i liściach.
Co pysznego można zrobić z rabarbaru
Jadalne są liście ogonkowe rabarbaru. W zależności od odmiany, wieku i dojrzałości ogonków liściowych, różnią się smakiem i słodyczą. Rabarbar jest najczęściej spożywany w postaci przetworzonej, ponieważ świeży rabarbar jest trudniejszy do strawienia, zwłaszcza starszy rabarbar. Rabarbar traktowany jest jak warzywo, jednak w kuchni przygotowuje się go i spożywa jako deser lub owoc, gdyż dobrze łączy się ze słodkimi składnikami. Kwaśny smak rabarbaru nie ma sobie równych. Ważne jest, aby zrównoważyć kwasowość rabarbaru cukrem lub innymi substancjami słodzącymi, aby zachować przyjemny smak.
Ciasto rabarbarowe to najpopularniejszy deser z rabarbaru. Kompot rabarbarowy jest jednym z klasycznych napojów, a dżem rabarbarowy, konfitura lub sos są uniwersalne i mogą być używane jako dodatek do innych przepisów. Pasuje także to innych wyrobów: chlebów, babeczek, chipsów, zup, nalewek rabarbarowych, soków. Można go suszyć i konserwować na zimę. Wiele osób łączy rabarbar z truskawkami, jagodami, malinami lub innymi owocami i jagodami, aby zrównoważyć ich kwasowość.
Korzyści z rabarbaru i inne zastosowania
Właściwości lecznicze. Rabarbar jest bogaty w przeciwutleniacze, błonnik, szczawiany, witaminy K i C, pierwiastki śladowe Ca, K, P i Mg. Rabarbar ma szeroki zakres właściwości leczniczych, takich jak regulacja przewodu pokarmowego, działanie przeciwnowotworowe, przeciwdrobnoustrojowe, chroniące wątrobę, przeciwzapalne, zapobiegające chorobom układu krążenia. Do celów leczniczych wykorzystuje się korzenie i kłącza.
Wartość ozdobna. Czerwone lub zielone łodygi i parasolowate liście dodają ogrodowi wysokości, struktury, kontrastu i koloru. Uprawiany obok pryzm kompostu, pięknie je maskuje.
W kosmetyce. Sok lub wywar z rabarbaru mogą być stosowane do rozjaśniania włosów. Jest składnikiem płukanek do twarzy, maseczek i produktów rozjaśniających.
Dlaczego należy uważać na rabarbar?
Łodygi są jedyną jadalną częścią rabarbaru, natomiast liście są trujące. Zawierają drażniący kwas szczawiowy, który zaburza metabolizm, a w większych ilościach zaburza pracę nerek i pęcherzyka żółciowego. Antron zawarty w rabarbarze w większych ilościach działa przeczyszczająco. Rabarbaru nie należy stosować w okresie ciąży, karmienia piersią, w przypadku indywidualnej nietolerancji, zwiększonej kwasowości żołądka lub biegunki. Kiedyś sądzono, że cała roślina rabarbaru staje się toksyczna wraz ze wzrostem letnich temperatur, tak jednak nie jest, ponieważ zmienia się jedynie konsystencja i smak. Po zbiorze liście można kompostować, ponieważ substancje toksyczne ulegają rozkładowi i nie są szkodliwe.
Źródła:
https://www.vle.lt/straipsnis/rabarbarai/
https://www.almanac.com/plant/rhubarb
https://www.rhs.org.uk/vegetables/rhubarb/grow-your-own
https://www.gardenia.net/plant/rheum-x-hybridum-victoria
https://link.springer.com/article/10.1186/s13020-017-0158-5
Zdjęcia poglądowe © Canva.