Lilaki (Syringa), zwane potocznie, lecz błędnie bzami, to krzewy liściaste z różowymi, białymi lub fioletowymi kwiatami. Jednym z pewnych znaków, że wiosna już nadeszła, jest rozkwit pięknych i pachnących kwiatów lilaka. Wiechy tych roślin mają czteropłatkowe kwiaty i kwitną w kwietniu lub maju. W zależności od gatunku, lilaki mogą osiągać od 2 do 4 metrów wysokości.
Pochodzenie i rodzaje lilaków
Lilaki są szeroko rozpowszechnioną rośliną w Polsce i można je zobaczyć w lasach, parkach miejskich i na ulicach. Krzewy lilaków są odporne, łatwe w uprawie i nie wymagają wielu zabiegów pielęgnacyjnych. Na świecie istnieje około 1600 gatunków lilaków. W Polsce najczęściej uprawianą odmianą są lilak pospolity (Syringa vulgaris) i lilak Josiki, zwany także bzem węgierskim (Syringa josikaea). Większość gatunków lilaków pochodzi z gór Azji, ale najpopularniejszy gatunek ogrodowy (Syringa vulgaris) pochodzi z Bałkanów. W języku greckim syrinx oznacza fajkę, a jedną z jego nazw zwyczajowych jest drzewo fajkowe, ponieważ niegdyś używano łodyg lilaków do wyrobu fajek.
Uprawa i pielęgnacja lilaków
Najlepszą porą na sadzenie bzu lilaka w ogrodzie jest wiosna lub jesień. Lilaki potrzebują dużo słońca i dobrze przepuszczalnej gleby, aby dobrze kwitnąć. Mogą przetrwać także i w cieniu, ale wiosną możesz nie zobaczyć kwiatów. Krzewom lilaków najlepiej odpowiada obojętne lub zasadowe pH gleby. Jeśli gleba jest zbyt kwaśna, można dodać wapno, aby podnieść pH. Większość gleb można poprawić pod względem drenażu i odżywiania poprzez dodanie materii organicznej (np. kompostu bez torfu), a także piasku lub żwiru.
Sadzenie lilaków
Jeśli chcesz szybciej uzyskać kwiaty, kup w lokalnym sklepie ogrodniczym kilkuletnie sadzonki lilaków. Zakup dojrzałego krzewu może kosztować nieco więcej, ale warto zainwestować , ponieważ rośliny te zaczynają kwitnąć dopiero w wieku trzech lub czterech lat.
Lilaki sadź w miejscu, w którym słońce świeci przez co najmniej 6 godzin dziennie. Wykop dołek nieco głębszy i szerszy niż doniczka, w której umieszczony jest krzew. Następnie dodaj wierzchnią warstwę gleby i organiczny kompost. Podlewaj regularnie, zwłaszcza gdy roślina jest młoda i jeszcze nieukorzeniona.
Jeśli sadzisz kilka lilaków w jednym miejscu, powinny one znajdować się w odległości co najmniej 1,5 metra od siebie. Nie zapomnij sprawdzić informacji dotyczących kupowanych odmian. Rośliny mogą mieć różne rozmiary, więc dzięki temu będziesz wiedzieć dokładnie, w jakiej odległości od siebie je sadzić.
Jeśli chcesz zaoszczędzić pieniądze i nie chcesz kupować kilkuletniego krzewu, możesz zacząć hodowlę od pędu lub sadzonki. Wystarczy posadzić pęd bezpośrednio w ziemi (lub w doniczce) i poczekać. Choć jest to wolniejszy proces, za kilka lat będziesz mieć mocny krzew. Po czterech lub pięciu latach powinny pojawić się pierwsze kwiaty.
Przycinanie lilaków – jak pomóc starym krzewom znów zakwitnąć?
Młode i niskie odmiany lilaka należy przycinać rzadziej niż duże krzewy bzu-lilaka, ale wszystkie lilaki rosną lepiej i kwitną obficiej, jeśli są przycinane od czasu do czasu. Oto kilka porad:
- Jeśli masz starszy krzew, który nie kwitnie, mimo, że ma dużo słońca, późną zimą (w marcu lub kwietniu) przytnij go do wysokości 8 cm nad ziemią i pozwól mu odrosnąć. W marcu następnego roku wybierz 8-10 najlepiej wyglądających pędów i skróć je o połowę. Resztę przytnij do samej ziemi. W następnym roku powinny pojawić się nowe kwiaty.
- Jeśli chcesz odświeżyć słabo kwitnące krzewy bez przycinania całego krzewu do ziemi, co roku usuwaj 1/3 dowolnie wybranych gałęzi do ziemi.
- Lilaki nie wymagają corocznego przycinania, ale obcinaj martwe główki kwiatowe miesiąc po kwitnieniu, pobudzi to roślinę do wytwarzania większej liczby pąków kwiatowych zamiast nasion.
Rozmnażanie lilaków
Lilaki można z powodzeniem rozmnażać z niezdrewniałych sadzonek krzewów wiosną i wczesnym latem. Ważne jest, aby wybrać odpowiedni czas, ponieważ pobieranie sadzonek o niewłaściwej porze roku jest częstym błędem w rozmnażaniu. Sadzonki powinny być pobierane, gdy rośliny aktywnie rosną, w przeciwnym razie nie zakorzenią się tak, jak tego chcesz. Lilaki można również rozmnażać poprzez wyhodowanie nowych roślin z pędów. Może to być szybszy sposób na wyhodowanie nowych lilaków i, podobnie jak pobieranie sadzonek, najlepiej robić to wiosną. Jeśli zaplanowałeś już, kiedy będziesz przycinać lilaki, sadzonki można pobrać w tym samym czasie.
Jak zapobiegać chorobom lilaków?
Największym problemem związanym z lilakami, zwłaszcza lilakami pospolitymi, jest mączniak prawdziwy. Jaki jest najlepszy sposób na jego uniknięcie? Należy kupować i sadzić odmiany odporne na mączniaka (sprawdź opis rośliny w Internecie). Ponadto należy sadzić je w miejscu o dobrej cyrkulacji powietrza.
Olejek z lilaka na problemy skórne?
Oprócz swojego piękna i wspaniałego zapachu, lilaki mają również użyteczne właściwości. Z ich kwiatów przygotowuje się olejek, który ma bardzo korzystne działanie na skórę. Olejek ma właściwości ściągające i może zmniejszyć pory. Pomaga również ujędrnić i uelastycznić skórę, dzięki czemu nie tylko wygląda zdrowo i promiennie, ale także jest gładsza. Lilaki mają właściwości przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne, które są bardzo przydatne w leczeniu trądziku, drobnych ran, skaleczeń, zadrapań i wysypek. Są również doskonałe do leczenia oparzeń słonecznych i drobnych oparzeń kuchennych. Oprócz tego lilaki mają ponoć właściwości przeciwlękowe i relaksujące!
Jak zrobić domowy olejek z lilaka?
Jeśli Twój lilak wciąż kwitnie możesz zrobić z jego kwiatów olejek – to całkiem proste.
Potrzebne składniki:
- Kwiaty lilaków.
- Oliwa lub inny wysokiej jakości olej bazowy, np. olej kokosowy lub migdałowy.
- Szklany pojemnik z pokrywką.
- Filtr lub gaza.
- Butelka z ciemnego szkła do przechowywania.
Proces produkcji:
- Najpierw zbierz kwiaty. Najlepszą porą na zbieranie kwiatów jest poranek, kiedy są one w pełni otwarte.
- Umyj kwiaty i pozwól im wyschnąć w naturalny sposób.
- Napełnij szklany słoik kwiatami, a następnie zalej wybranym olejem bazowym. Upewnij się, że wszystkie kwiaty są całkowicie pokryte olejem.
- Zamknij słoik i pozostaw go w nasłonecznionym miejscu na około dwa tygodnie. Potrząsaj słoikiem co kilka dni, aby upewnić się, że kwiaty dobrze wchłoną olej.
- Po dwóch tygodniach przecedź olejek przez filtr lub gazę do butelki z ciemnego szkła.
- Przechowuj olejek w chłodnym, ciemnym miejscu.
Olejek z kwiatów bzu-lilaka może być stosowany bezpośrednio na skórę, dodawany do kąpieli lub stosowany jako olejek do masażu. Może być również stosowany jako składnik naturalnych produktów do pielęgnacji skóry. Przed użyciem tego olejku zaleca się przeprowadzenie testu alergicznego, nakładając niewielką ilość olejku na skórę i obserwując reakcję.
Lilaki to prawdziwy skarb ogrodnictwa, łączący w sobie piękno, zapach i tradycję. Są nie tylko uroczą częścią ogrodu, ale także ważnym elementem dziedzictwa kulturowego, od wieków kochanym i szanowanym na całym świecie.
Źródła:
http://lombardgardenclub.org/pdf/Handout-How-to-Care-For-Your-Lilac.pdf
https://www.arborday.org/trees/treeguide/treedetail.cfm?itemID=856
https://ngb.org/wp-content/uploads/2021/10/Year-of-the-Lilac-Fact-Sheet.pdf
https://www.skh.com/wp-content/uploads/2011/06/Lilacs.pdf
https://www.happysprout.com/gardening/planting-lilac-bushes/
Zdjęcia poglądowe © Canva.