Bluszcz – ozdoba ogrodu i użyteczna roślina lecznicza

Spis treści

Bluszcz – pnącze dorastające do 20 metrów

Bluszcz (Hedera) to roślina pnąca z rodziny Araliaceae. Nazwa bluszcz pochodzi od łacińskiego słowa haedere, oznaczającego „mocować” i helix, oznaczającego „spiralę”. Rodzaj Hedera obejmuje 16 gatunków. Hedera helix to najczęściej spotykany gatunek bluszczu w ogrodach i na rabatach kwiatowych. Jest to wiecznie zielona roślina, której korzenie przyczepiają się do różnych powierzchni za pomocą czepnych korzeni przybyszowych. Może dorastać do 20 metrów długości. Ta roślina ozdobna jest długowieczna i może żyć kilkaset lat.

Pnący bluszcz może pięknie pokryć ścianę lub kolumnę swoimi zielonymi liśćmi. Jest rośliną niezwykle odporną i nie ma specjalnych wymagań. Bluszcz jest bardzo łatwy w pielęgnacji i może przystosować się do większości warunków. Może być uprawiany zarówno w ogrodzie, jak i w doniczce. Pięknie ozdabia zacienione ściany lub miejsca w ogrodach, na których nic nie rośnie – np.pod koronami drzew lub dużymi krzewami.

Zimozielone liście bluszczu są średniej wielkości, jednobarwne lub nakrapiane, trójkątne, 3–5 klapowe. Odnawiają się mniej więcej co sześć lat. Późnym latem, podczas kwitnienia, liście kwitnących gałęzi zmieniają swój wygląd i stają się owalne i zwężające się. Pozostają piękne nawet zimą. Niepozorne kwiaty tego pnącza pod koniec sezonu są pokarmem dla owadów, a owoce pod koniec zimy – przysmakiem dla ptaków.

Kwiaty bluszczu są 5-krotne, ich kielichy mają 5 ząbków, 5 pręcików, są 5-słupkowe i są zebrane w baldachy. Owoce tego kwiatu są początkowo zielone, następnie stają się czerwone, a po dojrzeniu stają się niebiesko-czarne. Są trujące dla ludzi, ale pożyteczne dla ptaków.

Najpopularniejsze gatunki bluszczu

Bluszcz pospolity (Hedera helix)

To najbardziej znany gatunek rosnący w Europie, doskonale przystosowany do naszego klimatu. Można go także z powodzeniem uprawiać w pomieszczeniach. Ma bardzo piękne, ciemnozielone liście. Bluszcz pospolity może dorastać do 10 m długości. Gatunek ten jest bardzo wytrzymały.

Bluszcz kolchidzki (Hedera colchica)

Ten niezwykły gatunek pochodzi z Kaukazu, gdzie rośnie na bagnach. Bardzo bujna roślina, niezwykle wytrzymała i zdolna do pokrycia dużych obszarów. Pędy tego bluszczu osiągają do 12 m długości. Ma duże, sercowate liście. Najlepiej rośnie w wilgotnej glebie.

Bluszcz kanaryjski (Hedera canariensis, sin. Hedera algeriensis)

Roślina ta, ze względu na swoje północnoafrykańskie pochodzenie, jest słabo odporna na zimno (wytrzymuje tylko -12°C mrozu). Jest to jednak jedna z tych roślin, które energicznie się regenerują i szybko odzyskują piękny wygląd, jeśli części nadziemne obumrą pod wpływem niskich temperatur. Bluszcz kanaryjski najlepiej sadzić w cieplejszym klimacie. Jego łodygi i gałęzie mają kolor od fioletowego do winno-czerwonego, a liście są duże, w kształcie kopuły z czerwonymi ogonkami liściowymi.

Bluszcz pospolity Goldchild (H. helix Gold child)

To roślina karłowata, dojrzały bluszcz osiąga wysokość zaledwie 1,5 m. Okres kwitnienia przypada na wrzesień-październik. Liście są jasne, barwne, zielone z kremowymi odcieniami. Kwiaty te mogą być uprawiane w ogrodzie lub w domu jako roślina doniczkowa.

Bluszcz pospolity (Marginata elegantissima)

Jest to kompaktowa odmiana o eleganckich liściach. Kwitnie we wrześniu-październiku i dorasta do 2,5 m wysokości. Liście są szaro-zielone z kremowo-białymi plamkami podkreślonymi różową obwódką. Ta wiecznie zielona roślina wygląda oszałamiająco zimą.

Bluszcz pospolity Kolibri (H. helix Kolibri)

Ta odmiana kwitnie od września do października. Jest to bardzo mały bluszcz, dorastający jedynie do 60 cm wysokości. Idealnie nadaje się do sadzenia w doniczce, z której będzie wdzięcznie opadać. Bluszcz ten może być uprawiany w pomieszczeniach.

**Bluszcz pospolity (*H. algeriensis Gloire de Marengo)***

Jest to bardzo szybko rosnąca roślina algierska o dużych liściach z białymi plamkami. Może osiągnąć wysokość nawet do 6 m. Bluszcz ten kwitnie od września do października. Zimą jego czerwone liście przebarwiają się na różowo. Roślina lubi rosnąć w cieniu lub półcieniu. Najczęściej uprawiana jest w regionach południowych, ponieważ nie jest zbyt odporna na zimowe mrozy.

Uprawa bluszczu w pomieszczeniu

Bluszcz pospolity (Hedera helix) dobrze przystosowuje się do warunków pokojowych. Do uprawy domowej najlepiej wybrać nisko rosnące odmiany i gatunki, takie jak bluszcz Kolibri (H. helix Kolibri) lub bluszcz kanaryjski (Hedera algeriensis). Nie należy umieszczać rośliny przed szybą okienną lub w pobliżu kaloryfera. Pnącza doniczkowe należy regularnie podlewać od marca do października, pozwalając podłożu nieco przeschnąć i dodając nawóz co dwa miesiące. Od listopada do marca podlewać tylko minimalnie i zaprzestać nawożenia.

Podczas sadzenia bluszczu w doniczce bryłę korzeniową należy zwilżyć, zanurzając doniczkę w podstawce pełnej wody. Dno doniczki należy posypać warstwą drenażu (glina, żwir). Kolejną warstwę powinna stanowić mieszanka ziemi uniwersalnej, torfu i ziemi ogrodowej. Po umieszczeniu sadzonki bluszczu w doniczce, przykrywa się ją mieszanką gleby i podlewa.

Sadzenie bluszczu w gruncie

Te ozdobne pnącza są mało wymagające: wystarczy im zwykła, dobrze przepuszczalna gleba. Nie boją się mrozu i suszy: mogą wytrzymać niskie temperatury (-25 °C) i suszę. Przez pierwsze 1-2 lata po posadzeniu pnącze to rośnie powoli. Pod koniec drugiego roku, w zależności od odmiany i warunków uprawy, bluszcz rośnie 20-50 cm. Później jednak tempo wzrostu gwałtownie wzrasta i pnącze osiąga wysokość standardowego ogrodzenia w ciągu 4-5 lat.

Przed posadzeniem należy odpowiednio wybrać i przygotować stanowisko. Rośliny te preferują cień lub półcień i mogą być sadzone przy ścianie od strony północnej, przy wyższym drzewie, na które pnącza mogą się wspinać lub na zboczu w suchym cieniu. Jakość gleby nie ma znaczenia dla bluszczu, który toleruje większość ubogich gleb. Bluszcz najlepiej jest sadzić jesienią, wtedy pnącza zakorzeniają się podczas odwilży i szybciej rozwijają wiosną.

Podczas sadzenia bluszczu w gruncie bryłę korzeniową sadzonki należy zwilżyć, umieszczając ją w pojemniku z wodą, aby łatwiej było wyjąć ją z doniczki. Dół, w którym będzie sadzona roślina, powinien być 2-3 razy większy niż system korzeniowy.

Roślinę umieszcza się w środku dołka tak, aby górna część bryły korzeniowej (szyjka korzeniowa) znajdowała się na równi z podłożem. Podczas wypełniania dołka wokół rośliny mieszanką ziemi ogrodowej i żyznej gleby należy uważać, aby szyjka korzeniowa nie została przykryta ziemią. Po posadzeniu bluszczu glebę należy dobrze udeptać i obficie podlać. Pnącze należy podlewać raz lub dwa razy w tygodniu przez pierwsze dwa lata po posadzeniu.

Podlewanie i nawożenie bluszczu

Zakorzeniony bluszcz dobrze znosi suszę. Należy go jednak podlewać regularnie, 2-3 razy w tygodniu przez pierwsze dwa lata po posadzeniu, zwłaszcza w okresach suszy. Roślina doniczkowa również powinna być regularnie podlewana. Podłoże musi lekko przeschnąć między podlewaniami, a zimą całkowicie wyschnąć przed podlaniem.

Bluszcz w doniczkach można nawozić nawozem organicznym co dwa miesiące od marca do sierpnia. Zimą nawożenie nie jest konieczne. W przypadku uprawy w ogrodzie nawożenie zwykle nie jest potrzebne, ale wiosną można zastosować ściółkę z kompostem.

Przycinanie bluszczu

Bluszcz jest rośliną, która może szybko stać się inwazyjna, z wyjątkiem mniej rozwiniętych odmian. Regularne przycinanie zapobiegnie szybkiemu wzrostowi. Takie przycinanie młodych gałązek jest wystarczające, aby umożliwić im rozgałęzienie. Jesienią krzew można odmłodzić, wycinając starsze gałęzie, aby kontrolować jego wielkość.

Obserwuj wzrost tego pnącza, jeśli oplata młode drzewo. Pamiętaj, aby przyciąć część pędów, aby bluszcz nie zadusił drzewka.

Jeśli bluszcz pokrywa front domu lub fasadę, należy przycinać pędy każdej wiosny i nie dopuścić, aby dotarły do dachu, ponieważ mogą przeniknąć przez najmniejsze pęknięcia i uszkodzić dach.

Rozmnażanie bluszczu przez sadzonki

Sadzonki bluszczu można rozmnażać w wodzie i w ziemi: najbardziej odpowiedni czas to marzec-kwiecień i październik-listopad.

Jak rozmnażać sadzonki bluszczu w wodzie:

Z młodej gałęzi odetnij sadzonkę o długości 10-12 cm.
Odetnij liście z obszaru, który ma być zanurzony w wodzie.
Umieść sadzonkę w szklance z wodą.
Po kilku dniach lub tygodniu, gdy wyrosną korzenie, przesadź sadzonki do doniczki.
Utrzymuj wilgotne podłoże i przesadź sadzonki do ziemi wiosną lub jesienią przyszłego roku.

Jak ukorzenić sadzonki bluszczu w ziemi:

Odetnij sadzonki o długości około 10-12 cm z młodych pędów.
Usuń liście z obszaru, który ma zostać posadzony w ziemi.
Posadź sadzonki w doniczkach wypełnionych mieszanką ziemi i piasku w proporcji 1:3.
Przykryj sadzonki bluszczu folią spożywczą lub plastikową torbą i pozostaw do ukorzenienia, utrzymując je w wilgoci.
Przesadź do doniczki lub ogrodu następnej wiosny lub jesienią.

Jak rozmnażać bluszcz przez szczepienie

Bardzo prostym sposobem rozmnażania bluszczu jest szczepienie. Metodę tę należy stosować wiosną – w marcu i kwietniu:

Wybierz pęd blisko ziemi, usuń liście z części zakopywanej w ziemi.
Odetnij korę z tej części, aby przyspieszyć tworzenie się korzeni.
Zakop w ziemi część pędu bez kory. Przywiąż pozostały pęd pionowo do kołka.
Jesienią oddziel pęd od rośliny matecznej i przesadź go do doniczki lub do gruntu.

Bluszcz w ogrodzie

W ogrodzie lub na rabacie bluszcz będzie pięknie wyglądał obok kwitnących roślin pnących, takich jak róże. Doda to koloru i fantazji ogrodzeniu z bluszczu, które ozdabiają tylko liście.
W ogrodzie bluszcz może tworzyć elegancki żywopłot, jeśli pozwoli mu się wspinać po ogrodzeniu. Zmieniając odmiany, można stworzyć żywopłot zmieniający kolor. Bluszcz doskonale ukryje także nieestetyczną ścianę lub ozdobi zielonym listowiem altanę ogrodową lub inną konstrukcję.
Wiosenne kwiaty cebulowe, takie jak żonkile i tulipany, stanowią świetny akcent na tle bluszczu i podkreślają początek sezonu. Irysy są również dobrymi towarzyszami dla bluszczu.
Bluszcz to roślina pnąca, która pozwala tworzyć piękne ogrody skalne o klasycznym i romantycznym uroku. Jednak bluszcz czasami wymaga ograniczenia, jeśli mocno owija się wokół drzew lub ścian.
Bluszcz tworzy bardzo bogaty i zróżnicowany ekosystem ogrodowy. Jest domem dla pożytecznych owadów, ptaków i małych ssaków, a wiecznie zielone liście są zimowiskiem dla wielu owadów. Kwitnie później niż większość innych roślin, umożliwiając owadom dłuższe zbieranie nektaru.
Bluszcz nie jest pasożytem drzew: używa swoich korzeni tylko do wspinania się, a nie do wysysania soków z drzewa lub duszenia go. Pnącze dostosowuje się do wzrostu drzewa i chroni je przed gorącem, zimnem i zwierzętami żywiącymi się korą. Bluszcz pochłania nadmiar wilgoci w dolnej części drzewa i hamuje rozwój grzybów i bakterii, które mogą uszkodzić drewno. Rośliny te służą sobie nawzajem.
Bluszcz, który rośnie na ziemi, utrzymuje wilgotność i stałą temperaturę oraz jest schronieniem dla fauny glebowej. Zapobiega również erozji gleby.

Błędy w pielęgnacji bluszczu i szkodniki

Bluszcz jest mało wrażliwy na choroby i szkodniki – są to bardzo odporne rośliny. Mogą jednak pojawić się pewne problemy:

Bluszcz może wyschnąć w bardzo gorącym słońcu. Jeśli rośnie w pomieszczeniu lub na przeszklonym balkonie, nie powinien być umieszczony bezpośrednio przed szybą; jeśli w ogrodzie – powinien znajdować się w cieniu.
Jeśli liście bluszczu otrzymują zbyt dużo wody, stają się czarne.
Nadmierne nawożenie może spowodować, że pstrokaty bluszcz stanie się całkowicie zielony. W takim przypadku należy po prostu zaprzestać nawożenia.
W szklarni ta roślina pnąca może zostać zaatakowana przez przędziorka chmielowca lub mączniaka prawdziwego. W takim przypadku wystarczy odciąć zaatakowane gałęzie i częściej wietrzyć pomieszczenie.
Jeśli roślina jest zaatakowana przez mszyce, należy spryskać gałęzie mydłem potasowym.

Korzyści z bluszczu

Bluszcz ma właściwości ekologiczne i jest prawdziwym filtrem cząstek stałych, naturalnie oczyszczającym powietrze. Usuwa kurz i inne związki chemiczne, takie jak benzen i jego pochodne (toluen, ksylen) oraz formaldehyd.

Bluszcz jest również rośliną leczniczą, dość szeroko stosowaną w medycynie tradycyjnej. Stosuje się go w syropach, kroplach na kaszel, balsamach, kremach, żelach i szamponach.

W przeszłości bluszcz był nawet używany do prania. Roślina zawiera saponiny, naturalne środki powierzchniowo czynne, które stabilizują emulsje – mikrocząsteczki oleju w wodzie. Zasadniczo substancje te uwalniają tłuszcz lub brud z brudnych ubrań do wody. Zaletą jest to, że saponiny zawarte w bluszczu są cząsteczkami naturalnie biodegradowalnymi.

https://www.gardenersworld.com/how-to/grow-plants/how-to-grow-and-care-for-english-ivy/