Alpinarium to obszar ziemi obsadzony roślinnością wysokogórską, którego większość część zajmują kamienie. Założenie alpinarium może być idealnym rozwiązaniem, aby stworzyć na ogródku piękny i subtelny miniaturowy górski krajobraz. Uprawa niewymagających i łatwych w pielęgnacji roślin w alpinarium może być doskonałą alternatywą, jeśli warunki nie sprzyjają hodowli innych roślin. Alpinaria są najczęściej tworzone tam, gdzie występuje naturalne zbocze lub wzgórze, ale można je również założyć w innych miejscach: w pobliżu ogrodzenia, ukrywając nieestetyczne konstrukcje lub miejsca, lub też tworząc osłony od strony drogi lub sąsiadów. Dostosowując odpowiedni styl i swoje potrzeby, można śmiało samodzielnie założyć alpinarium, dlatego podpowiemy, jak od podstaw wykonać go w swoim ogrodzie.
Rośliny do alpinarium
Rośliny górskie ewoluowały tak, aby wytrzymać ekstremalne warunki wzrostu: skaliste gleby, intensywne światło słoneczne, duże wahania temperatury i silne wiatry. Ze względu na zwarty wzrost, rośliny górskie są często niskie i/lub podobne do dywanu, co pozwala im wytrzymać silne wiatry i zatrzymać ciepło. Dzięki owłosionym lub woskowym grubym liściom, kwiaty chronią się również przed wiatrem, promieniowaniem UV i utratą wilgoci. Ich silne systemy korzeniowe pomagają im umocnić się w skalistym terenie, a wczesne kwitnienie i krótki okres wegetacyjny pozwalają roślinom zawiązać nasiona przed srogą zimą.
W tradycyjnym alpinarium wykorzystuje się trzy różne grupy roślin: rośliny okrywowe, wieloletnie kwiaty górskie i kwiaty cebulowe. Kompozycja złożona ze wszystkich tych grup stworzy idealne alpinarium, dając pożądane wrażenie naturalności, różnorodności, tekstur i warstw. W rzeczywistości alpinarium można urozmaicić wieloma innymi gatunkami roślin, takimi jak karłowate drzewa iglaste, kwiaty jednoroczne, paprocie, rośliny wiechlinowate, a nawet tradycyjne kwiaty, ponieważ pomysły na alpinarium są nieograniczone.
Rośliny okrywowe do alpinarium
Są to rośliny całkowicie przylegające do podłoża, płożące i niewysokie. W miarę wzrostu tworzą gęsty, miękki, jednolity dywan, pod którym ziemia jest niewidoczna, a w alpinariach mogą pokryć także i kamienie. Najpopularniejsze rośliny uprawiane w miejscach nasłonecznionych to tymianek, aceny, rozchodniki, żagwiny, floksy, rogownice alpejskie, goździki ogrodowe szabo lub goździki brodate, ukwapy alpejskie, bodziszki, smagliczki pagórkowe, niektóre przetaczniki. Na obszarach zacienionych lub półcienistych dywany roślinne tworzą mchy, naradki, skalnice, barwinki i dąbrówki.
Kwiaty wieloletnie do alpinarium
Kwiaty górskie rosną przeważnie niskie, mają małe wymagania co do gleby i wilgoci i są odporne na suszę. Charakteryzują się długim okresem kwitnienia i delikatnymi kolorami kwiatów. Na nasłonecznionych obszarach alpinarium rośnie ukwap, mak alpejski, jasieniec piaskowy, akant długolistny, głodek, jarzmianka większa, głowaczek alpejski, różne rośliny z gatunków goryczek, zawciąg, dziewięćsił bezłodygowy, sasanka, dzwonek karpacki i dalmatyński, bylica Schmidta i pontyjska, krwawnik, liatra kłosowa, szarotka alpejska, ubiorek wiecznie zielony i wiele innych gatunków. Do kwiatów lubiących cień lub półcień należą ciemierniki, miłek wiosenny, żurawka krwista, bergenia sercolistna, różne rodzaje pełników, astry Farrera i alpejskie, lewizja liścieniowa, pierwiosnki, kasjopeje i serduszka.
Kwiaty cebulowe do alpinarium
Jest to ważna część alpinarium, ponieważ kwiaty cebulowe kwitną bardzo wcześnie, dodając alpinarium witalności i świeżości po zimie. W słonecznej części alpinarium sadzi się górskie lub karłowate odmiany kwiatów, takie jak tulipany, narcyzy, irysy, krokusy, cebulice, szachownice, cyklameny, liatry, a w zacienionej – przebiśniegi i szafirki.
Przyjrzyjmy się różnym stylom i typom alpinarium.
Tradycyjne, naturalistyczne alpinarium
Jest to rodzaj ogrodu skalnego, w którym układa się piętrowo warstwy kamieni, wykorzystując w tym celu nachylenie terenu. Wśród kamieni sadzi się rośliny dywanowe, cebulowe i wieloletnie kwiaty, łącząc motywy, kolory, tekstury, kształty i kontrasty zarówno kamieni, jak i roślin. Przewaga roślin odpornych na suszę w alpinarium nadaje mu „dziki“, naturalistyczny wygląd.
Współczesne alpinarium
Zazwyczaj tworzone są fragmenty o ścisłych, uporządkowanych formach, które pasują do nowoczesnych budynków (okrągłe kamyczki, ścieżki o wyraźnych granicach). Preferowane są kontrasty lub wyróżniające się akcenty oraz rzeźby. Wielowarstwowość jest nadawana przez dodanie krzewów do kompozycji oraz połączenie roślin górskich i okrywowych, często wykorzystuje się także wiechliny.
Azjatycki ogród skalny
W ogrodzie skalnym w stylu azjatyckim dominują kamienie, małe zbiorniki wodne, wodospady, drzewka bonsai, rośliny zimozielone i mostki. Celem jest minimalizm. Ogród japoński (Zen) nie ma zbiorników wodnych i składa się z kamieni, piasku i kamyków.
Alpinarium z iglakami
Niewysokie iglaki stanowią świetny dodatek do każdego alpinarium. Aby uzyskać jednolity wygląd, urozmaica się teksturę iglaków, ale utrzymuje jednolity kolor. Iglaki można wykorzystać do stworzenia całego ogrodu, umieszczając je między skałami lub kontrastując je z kolorowymi kwiatami. W takim przypadku iglaki należy sadzić obok lub za roślinami karłowatymi, aby zachować równowagę wizualną w miarę wzrostu iglaków.
Mini alpinarium
Mini alpinarium to górski ekosystem stworzony w donicy, kamiennych blokach lub innej ograniczonej przestrzeni. W takich kompozycjach szczególnie dobrze wyglądają sukulenty. Piętrowy układ można uzyskać poprzez połączenie kilku doniczek na różnych wysokościach.
Alpinarium – jak je założyć?
Założenie alpinarium może być pewnym wyzwaniem. Jego zakładanie obejmuje kilka etapów, od pomysłu (można przejrzeć zdjęcia alpinarium z kamieniami) po rozłożenie kamieni i niuanse związane z pielęgnacją roślin skalnych. Trzeba zaplanować układ, wybrać miejsce, przygotować miejsce pod alpinarium, wykopać ziemię, ułożyć kamienie, wybrać i posadzić rośliny oraz ewentualnie wprowadzić dodatkowe akcenty.
Planowanie alpinarium
Musimy określić lokalizację alpinarium i jego styl. Alpinaria w ogrodzie mogą różnić się wielkością – zajmować cały ogród, podniesioną rabatę lub tylko donicę. Na tej podstawie ocenia się, czy wybrana lokalizacja odzwierciedla naturalne siedlisko roślin górskich. Miejsce alpinarium powinno być zaprojektowane w taki sposób, aby przez większą część dnia docierało do niego światło słoneczne. Utworzone lub przystosowane zbocze będzie wyglądać piękniej niż pojedyncze rozrzucone kamienie. Alpinarium może uzupełniać płaskie części ogrodu, ale potrzebne jest subtelne wyczucie piękna, ponieważ alpinarium na środku działki będzie wyglądało nienaturalnie.
Nie zaleca się projektowania alpinarium w pobliżu domu, budynków, drzew i innych wysokich roślin ze względu na duże zacienienie i słabą cyrkulację powietrza. Najlepiej, jeśli miejsce jest jak najbardziej otwarte ze wszystkich stron. Dobrym rozwiązaniem będzie także alpinarium w pobliżu ogrodzenia.
Przygotowanie terenu pod alpinarium
W wybranym miejscu należy wykopać warstwę gleby o grubości 15-30 cm, wyrwać resztki roślin wraz z korzeniami, a nawet zastosować środki chemiczne zapobiegające rozwojowi chwastów. W wykopanym miejscu wykonuje się naturalny drenaż w postaci trzech warstw: pierwszą warstwę o grubości 10 cm wypełnia się gruzem ceglanym (jeśli jest dostępny) lub żwirem, drugą warstwę wypełnia się 5 cm gruboziarnistym piaskiem, a trzecią warstwę wierzchnią warstwą gleby.
Kamienie do alpinarium i ich rozmieszczenie
Po przygotowaniu gleby układa się kamienie. Alpinarium będzie wyglądało schludniej i lepiej, jeśli kamienie zostaną wybrane w różnych rozmiarach i rodzajach, ale z podobną teksturą. Należy wybrać układ kamieni, w zależności od tego, czy ma to być alpinarium w kształcie schodków, tarasu, płaskowyżu, wąwozu czy też imitacja skał. Największe kamienie należy umieścić na dole alpinarium powinny być one zakopane w ziemi od jednej trzeciej do połowy ich wysokości i ustawione tak poziomo, jak to możliwe, aby można było na nich stanąć. Kamienie umieszcza się na tyle blisko siebie, aby pozostawić małe szczeliny lub pęknięcia, w których będą sadzone rośliny. Kamienie nie powinny być układane w ten sam sposób: niektóre mogą być zgrupowane bliżej siebie, inne mogą być rozmieszczone w nieco większej odległości. Aby kamienie się trzymały, pod nimi i wokół nich należy umieścić trochę ziemi lub tłucznia.
Najczęściej używane kamienie to wapień, granit, bazalt, szungit, łupek i piaskowiec. Kamienie powinny być naturalne i nieobrobione. Nie używaj zamiast kamieni kawałków betonu lub prasowanych, obrobionych kamieni. Unikaj też używania jednego rodzaju kamienia dla całego ogrodu skalnego.
Przygotowanie mieszanki gleby i rumowiska w alpinarium
Prawie wszystkie rośliny alpejskie wymagają dobrze przepuszczalnej, ale także zatrzymującej wilgoć gleby. Zwykła ziemia ogrodowa nie ma takich właściwości, dlatego mieszankę gleby górskiej można przygotować samodzielnie. Gleba ta składa się z 1 części ziemi darniowej: 1 część tłucznia: 1 część kompostu (torfu). Taką mieszankę stosuje się tylko w miejscach sadzenia roślin.
Rumowisko to skupisko małych kamieni u podnóża góry, składające się z małych kamyków, z kilkoma większymi kamieniami pomiędzy nimi. Rumowisko doskonale nadaje się jako łącznik, granica przejściowa między alpinarium a trawnikiem, a posadzone w nim rośliny dobrze rosną i świetnie wyglądają.
Wybór roślin i sadzenie w alpinarium
Rośliny należy wybierać na podstawie ich wymagań dotyczących nasłonecznienia, wilgotności i żyzności gleby, cech kwitnienia, zgodności kolorów, odpowiedniej strefy wzrostu, wielkości i układu ogrodu. Sadzenie powinno odbywać się między marcem a majem. Przed posadzeniem sadzonek roślin zakupionych w wyspecjalizowanych sklepach należy skrócić ich korzenie, strząsnąć całą ziemię. Przygotowaną mieszankę gleby umieszcza się w przygotowanym obszarze sadzenia, dodaje wodę, pozostawia do nasiąknięcia i dopiero wtedy sadzi się roślinę Po posadzeniu należy docisnąć roślinę ziemią dookoła i podlać. Wokół posadzonych roślin warstwę o grubości 1-2 cm ściółkuje się małymi kamieniami, tłuczniem lub żwirem. Drzewa iglaste sadzi się pojedynczo w różnych miejscach alpinarium, a niskie krzewy w grupach między nimi. Kobierce roślinne mogą miejscami przykrywać kamienie.
Zbiorniki wodne i ścieżki w alpinarium
W dużym alpinarium są to elementy niemal niezbędne, dające obraz kompletności, a nawet służące praktycznemu celowi. Ścieżki ułatwiają dostęp do roślin, a zbiorniki wodne mogą gromadzić wodę z alpinarium. W szczelinach można także posadzić rośliny okrywowe, które ożywią nudne ścieżki. Oczywiście takie akcenty mogą wymagać pracy i inwestycji.
Pielęgnacja alpinarium
Chociaż rośliny alpejskie nie są wymagające, alpinarium musi być utrzymywane. Pielęgnacja obejmuje takie prace, jak pielenie, usuwanie przekwitłych kwiatów, suchych liści i innych śmieci. Od czasu do czasu konieczne może być podlewanie, zwłaszcza w gorące letnie dni, lub przycinanie nadmiernie rozrośniętych roślin. Zaleca się nawożenie roślin wiosną. Można również sadzić rośliny jednoroczne, które będą wymieniane co roku i urozmaicą florę alpinarium.
Rośliny górskie, zwłaszcza te rzadsze, często nie są w stanie wytrzymać polskich zim, dlatego konieczne jest ich okrycie. Naturalnie takie rośliny zimują pod grubą warstwą śniegu, ale w Polsce nie zawsze takie warunki występują.
Innym częstym problemem dotykającym rośliny ogrodowe są choroby i szkodniki. Kwiaty górskie są dość odporne na choroby, a szkodniki są zwykle niespecyficzne, takie jak mszyce, ślimaki – w tym także ślimaki inwazyjne – i gąsienice. Rośliny dotknięte szkodnikami lub chorobami wskazują na słaby drenaż w alpinarium, być może też zostały kupione niezdrowe rośliny. Także resztki roślin, które nie zostały usunięte, przyciągają niechcianych gości, ale regularna higiena alpinarium może temu zapobiec.
Źródła:
https://www.plantsforallseasons.co.uk/blogs/complete-guide-to-alpine-plants/
https://horticulture.co.uk/how-to-make-an-alpine-garden/
https://www.alpinegardensociety.net/beginners-corner/
https://www.thespruce.com/how-to-build-rock-gardens
Hessayon D. G. Alpinariumai ir vandens telkiniai. Išsamus žinynas. Wilno: Wydawnictwo Aktėja, 2004.
Zdjęcia poglądowe © Canva.